فصل چهارم

تقویت‌های انتظاری

وجه مشترک روش‌هایی که در این گروه قرار دارند، «انتظار آینده» است. انتظار آینده، گاه «پیش» از وقوع مشکل کاربرد دارد و گاه «پس» از آن. به عبارتی دیگر، نگاه ما یا متوجّه «مشکلاتِ آینده» است، یا «آینده مشکلات». در صورت اوّل که در زمان فعلی، سختی وجود ندارد، انتظار آینده‌ای که قرار است در آن مشکلی به وجود آید، ما را آماده رویارویی با آن می‌کند. لذا هنگامی که سختی فرا رسد، تحمّلش دشوار نخواهد بود. پس کاربرد انتظار آینده، قبل از وقوع مشکل در همان زمان آینده خواهد بود. تبیین بیشتر این مسئله، در «تقویت مشکل‌ ـ ‌انتظاری» خواهد آمد.

امّا صورت دوم یعنی جایی که پس از به وجود آمدن مشکل، آینده، مورد توجّه و انتظار واقع می‌شود، این انتظار، فشار روانیِ مشکل موجود را در زمان کنونی کاهش می‌دهد. بر اساس منابع اسلامی، در آینده منابعی وجود دارد که توجّه به آنها می‌تواند امید فرد را بالا ببرد و فشار روانیِ لحظه حال را کاهش دهد. چنین انتظاری، تصوّر و ادراک فرد را از لحظه حال، بیرون می‌بَرَد و نگاه او را به خوشایندهای آینده متوجّه می‌کند. معمولاً انسان وقتی در حالت سختی به سر می‌بَرَد، متوجّه آنچه قرار است در آینده به وجود بیاید نیست؛ بلکه تمام توجّهش در آن حالت، متمرکز بر مشکل موجود خواهد بود. غوطه‌ور شدن در زمان حال و غفلت از منابعی که ممکن است در آینده، به کاهش فشار روانی بینجامد، موجب سرایت سختی‌های موجود به دیگر زمان‌ها می‌شود و تمام فشار روانی و تنیدگیِ

لا یکذبونک فی الحقیقة و إنما یکذبون اللّه بجحود آیاته»، از روش شناساندن این معنا که مرجع و طرف حساب مکذّبان، خداوند متعال است، نه پیامبر صلی الله علیه و اله، استفاده شده و روحیه ایشان تقویت شده است.^۱