و از اهل کتاب، کسانی هستند که به خدا، و آنچه بر شما نازل شده، و آنچه بر خودشان نازل گردیده، ایمان دارند، در برابر [فرمان] خدا خاضع‌اند و آیات خدا را به بهای ناچیزی نمی‌فروشند).

با در نظر داشتن آیاتی چون آیات ۵۱ تا ۵۵ سوره نساء^۱ که از کفر بعضی از اهل کتاب و ایمان برخی دیگر خبر داده است، همچنین با توجّه به ارتباط این آیه با آیات ۱۸۰ تا ۱۸۷ این سوره که از کارشکنی‌ها و آزار و اذیت‌های فراوان اهل کتاب سخن گفته است، مطلب یاد شده، قابل استفاده است.^۲

یکی دیگر از تکالیف الهی که در آن از توجّه‌دهی به جایگزینی استفاده شده است، انفاق و بخشش مال در راه خداست. انفاق از آن رو که به ظاهر، موجب فنا و نابودی مال می‌شود،^۳ برای انسان، سخت و دشوار می‌نماید. این دشواری به خاطر وسوسه و وعده‌های شیطان مبنی بر فقر و تهی‌دست شدن،^۴ بیشتر می‌شود و فشار روانی آن افزوده می‌گردد؛ امّا یکی از راه‌های کاهش این فشار و آسان شدن انفاق، توجّه به جایگزین شدن اموال انفاق شده است. کسی که یقین دارد کمبود مادی‌ای که به خاطر انفاق، در مالش پدید آمده است، جبران خواهد شد، این عمل خود را نتیجه‌بخش ارزیابی می‌کند. لذا ترسی از تهی‌دست شدن ندارد؛ امّا کسی که به این مطلب توجّه یا اعتقاد ندارد، اگر این عمل خود را در ظاهر دارای نتیجه منفی نداند، حداقل آن را بی‌نتیجه ارزیابی خواهد کرد. به همین دلیل، خداوند متعال، وعده بازگشت به جای مال انفاق شده را به انسان داده است. در سوره مبارک سبأ به پیامبر صلی الله علیه و اله دستور داده شده تا در برابر مترفان (یعنی کسانی که داراییِ بیشتر و اولاد زیادتر را ملاک برتری و ارزش می‌دانستند)،^۵ اعلام کند، اوّلاً منشأ قبض و بسط

غمگین می‌شد. از این رو، خدای سبحان، وی را با بشارت به پدیدار شدن مؤمنانی پایدار به جای مردم کفرپیشه هم‌عصر او، تسلیت می‌بخشد:^۱

(أُوْلَئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ فَإِن يَكْفُرْ بِهَا هَؤُلاء فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَّيْسُواْ بِهَا بِكَافِرِينَ.^۲

آنها (پیامبران) کسانی هستند که کتاب و حکم و نبوّت به آنان دادیم و اگر این جمعیت، [مشرکان و اهل مکّه و مانند آنها] این حقایق را نپذیرند، و نسبت به آنها کفر ورزند، کسان دیگری را نگاهبان آن می‌سازیم که نسبت به آن، کافر نیستند).

این که مراد از قومی که خداوند آنها را نگهبان و وکیل در حفظ دینش قرار داده، انبیا هستند یا ملائکه یا مهاجرین و انصار یا ایرانیان، بین مفسّران، اختلاف نظر وجود دارد.^۳ صاحب تفسیر المیزان پس از بیان و ردّ هر یک از این اقوال، با در نظر گرفتن سیاق آیه ـ که در مقام تسلیت پیامبر صلی الله علیه و اله است ـ و همچنین با عنایت به عبارت «وکّلنا» که به وکالت این گروه از سوی خدا برای حفاظت از دینش نظر دارد، نتیجه می‌گیرد که آیه شریف، مخصوص به معصومان علیهم السّلام است، که در صورت مسامحه، می‌توان «مؤمنان خالص» را نیز به نوعی جزء آن دانست.^۴ به هر حال، این نوید که افرادی غیر کافر به جای این کافران خواهند آمد، مایه دل‌گرمی پیامبر صلی الله علیه و اله شده است.

همچنین در سوره آل‌عمران، خداوند با بیان ایمان گروهی از اهل کتاب، در برابر دشمنیِ گروهی دیگر، به پیامبر صلی الله علیه و اله دلداری داده است و غم او را به خاطر حق‌ناپذیری گروهی دیگر زدوده است:

(وَإِنَّ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَمَن يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْكُمْ وَمَآ أُنزِلَ إِلَيْهِمْ خَاشِعِينَ لِلّهِ لاَ يَشْتَرُونَ بِآيَاتِ اللّهِ ثَمَنًا قَلِيلاً.^۵