حکم کرد، آن را بگیرند و از او بر حذر باشند،^۱ می‌فرماید:

(وَمَن يُرِدِ اللّهُ فِتْنَتَهُ فَلَن تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللّهِ شَيْئًا.^۲

کسی را که خدا [بر اثر گناهان پی در پی او] بخواهد به فتنه درافکند، هرگز در برابر خدا برای او از دست تو چیزی برنمی‌آید).

این عبارت، پیامبر صلی الله علیه و اله را خرسند می‌سازد که امر همه به دست خداست و نجات این گونه افراد از فتنه و عذاب الهی در اختیار او نیست.^۳ سپس در ادامه، آنها را این‌گونه توصیف می‌فرماید:

(أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَمْ يُرِدِ اللّهُ أَن يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ.^۴

آنها کسانی هستند که خدا نخواسته دل‌هایشان را پاک کند).

دلیل پاک نشدن قلب‌های آنها این است که کار خدا همیشه آمیخته با حکمت است و آنها که با اراده خود یک عمر کج‌روی کرده‌اند و به نفاق و دروغ و مخالفت با حق و حقیقت و تحریف قوانین الهی آلوده بوده‌اند، بازگشت آنها عادتاً ممکن نیست.^۵

در جای دیگر نیز روی‌گردانیِ کافران را نوعی عذاب و مجازات برای آنان معرفی می‌کند و از طریق فشار روانیِ حاصل از روی‌گردانی آنان از حکم پیامبر صلی الله علیه و اله می‌کاهد:

(وَأَنِ احْكُم بَيْنَهُم بِمَآ أَنزَلَ اللّهُ وَلاَ تَتَّبِعْ أَهْوَاءهُمْ وَاحْذَرْهُمْ أَن يَفْتِنُوكَ عَن بَعْضِ مَا أَنزَلَ اللّهُ إِلَيْكَ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَاعْلَمْ أَنَّمَا يُرِيدُ اللّهُ أَن يُصِيبَهُم بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَإِنَّ كَثِيرًا مِّنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ.^۶

و در میان آنها (اهل کتاب)، طبق آنچه خداوند نازل کرده، داوری کن... و اگر آنها [از قبول دعوتت]، روی گردان‌اند، بِدان که خداوند می‌خواهد

نیز هدایت اجباری همه مردم با تعابیری چون: (وَلَوْ شِئْنَا لَآتَيْنَا كُلَّ نَفْسٍ هُدَاهَا)،^۱(فَلَوْ شَاء لَهَدَاكُمْ أَجْمَعِينَ)^۲ و (لَّوْ يَشَاءُ اللّهُ لَهَدَى النَّاسَ جَمِيعًا)^۳ بیان شده است.

همان طور که در آیات یادشده، فرض تعلق قدرت الهی بر ایمان همه افراد بیان شده بود، در گروهی از آیات،^۴ وحدت امت از نظر ایمان و قبول حق، متعلّق مشیت و قدرت او قرار گرفته است. آیه (وَلَوْ شَاء اللّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلكِن يُضِلُّ مَن يَشَاء وَيَهْدِي مَن يَشَاء...)،^۵ از آن جمله است.

در آیه پنجم از سوره مبارک شعرا که بعد از بیان آرامش‌بخش (لَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَّفْسَكَ أَلَّا يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ)^۶ وارد شده است، از قدرت الهی در فرستادن معجزه‌ای خیره‌کننده که همه بی‌اختیار، در برابرش سر تعظیم فرود می‌آورند و تسلیم آن می‌شوند، خبر داده است:

(إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ.^۷

اگر ما بخواهیم، از آسمان آیه‌ای بر آنها نازل می‌کنیم که گردن‌هایشان در برابر آن خاضع گردد).

اشاره به این‌که ما این قدرت را داریم که معجزه خیره‌کننده یا عذاب شدید و وحشتناکی بر آنها فرو بفرستیم که همگی بی اختیار سر تعظیم در برابر آن فرود آورند و تسلیم شوند؛ ولی این ایمان اجباری، ارزشی ندارد. مهم آن است که آنها از روی اراده و تصمیم و درک و اندیشه در برابر حق، خاضع گردند.

در پایان آیه ۴۱ سوره مائده هم، پس از نهی پیامبر صلی الله علیه و اله از اندوه به خاطر سرعت گرفتن در کفر منافقان و یهودیانی که قرار گذاشته بودند اگر پیامبر صلی الله علیه و اله طبق میلشان