افزون بر آیات یاد شده، در برخی دیگر از آیات به حیله‌هایی که به انبیای پیشین زده شده و خنثا شدن آنها توسّط قدرت الهی اشاره شده و از طریق بیان مصادیق و موارد حیله‌گری، بر عمومیت این عمل زشت تأکید شده است. مثلاً در آیات ۵، ۳۴ و ۵۰ سوره یوسف علیه السلام، سخن از کید و مکری است که از سوی برادران و زنان مصری به یوسف علیه السلام صورت گرفت و خداوند آگاه، مکرشان را از وی برگرداند.^۱ در آیات ۷۰ سوره انبیا و ۹۸ سوره صافات، سخن از نقشه نابود کردن ابراهیم علیه السلام و باطل و بی اثر شدن کید دشمنان وی با سرد شدن آتش بر اوست.^۲ همچنین در سوره طه آیات ۶۰ و ۶۴ و سوره غافر آیه ۳۷ به کید و حیله فرعون و ساحرانش به موسی علیه السلام اشاره شده است.^۳ چنان‌چه در آیه ۴۵ همان سوره، جریان نگهداری مؤمن آل فرعون از نقشه‌های سوء فرعونیان به تصویر کشیده شده تا مایه دل‌گرمی پیامبر و یارانش گردد.^۴

بنا بر این، بیان فراگیر بودن خصلت زشت توطئه‌گری در اقوام دیگر انبیا ـ که یا به صورت کلّی یا با اشاره به مصادیق آن بیان شد ـ، از عوامل توان‌افزایی در تحمّل سختی‌های این عامل فشارزا خواهد بود.

شش. بهانه‌جویی

از مشکلات فراروی رسالت پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله، بهانه‌جویی‌های فراوان مشرکان و بت‌پرستان بود. آنها با بهانه‌های سست و واهی، از ایمان آوردن و پذیرفتن حق، دوری می‌کردند. از جمله بهانه‌های آنان این بود که: چرا پیامبر بشر است؟^۵ چرا خدا

کارشکنی‌ها می‌کردند. بنا بر این پیامبر صلی الله علیه و اله نباید به خاطر مکر و حیله‌های آنان نگران می‌شد!

(وَقَدْ مَكَرَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ....^۱

پیش از آنان (مشرکان مکّه) نیز کسانی نقشه‌ها کشیدند).

در آیه ۲۶ سوره مبارک نحل علاوه بر بیان این وجه اشتراک، به عذاب بنیان‌کَن مکرکنندگان نیز اشاره شده و افزون بر دلداری پیامبر صلی الله علیه و اله، به تهدید حیله‌گران هم پرداخته است:

(قَدْ مَكَرَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَأَتَى اللّهُ بُنْيَانَهُم مِّنَ الْقَوَاعِدِ.^۲

کسانی که قبل از ایشان بودند [نیز] از این توطئه‌ها داشتند؛ ولی خدا بنیانشان را از پایه سست کرد).

در شأن نزولی که در برخی از تفاسیر برای آیه ۱۲۳ سوره انعام بیان شده، به یکی از این نقشه‌ها این چنین اشاره شده است:

از بزرگان و رؤسای مجرمین قریش بر سر هر راهی از راه‌های مکّه، چهار نفر می‌نشستند که مردم را از ایمان به پیامبر خدا۹ منصرف کنند و به هر کس پیش می‌آمد می‌گفتند: بر حذر باش از این مرد که او کاهن و ساحر و کذّاب است! و بدین وسیله، یعنی با مکر و نیرنگ در خفا سعی در فساد می‌کردند و در راه ایمان مردم، خرابکاری می‌نمودند.^۳

لذا آیه (وَكَذَلِكَ جَعَلْنَا فِي كُلِّ قَرْيَةٍ أَكَابِرَ مُجَرِمِيهَا لِيَمْكُرُواْ فِيهَا)،^۴ را خداوند متعال برای تسلیت ایشان نازل فرمود که همه‌وقت و در همه‌جا چنین بوده است و این سنّت خدایی است و قرار الهی بر این بوده است که در هر شهر و آبادی، بزرگان گنهکاری به نیرنگ بپردازند.^۵