در ادامه نیز این عدم نصرت کافران و پیروزی مسلمانان را از سنّت‌های تغییرناپذیر الهی دانسته است.^۱ البته تعبیر «لَوْ قاتَلَکم» در آیه فوق می‌تواند ناظر به گذشته و ماجرای صلح «حدیبیه» باشد که در آیات قبل از آن، بیان شده است.^۲ یعنی گرچه خدا صلح حدیبیه را برای شما رقم زد، امّا اگر این صلح هم صورت نمی‏گرفت و کافران به‏ نبرد با شما برمی‏خاستند، باز هم از غلبه بر شما ناتوان بودند.^۳ در هر صورت، توجّه‌دهی به بی‌یاوری کافران، موجب ضعف آنان و برای مؤمنان، روحیه‌بخش و امیددهنده خواهد بود.

ب ـ نفی ولایت

بیان دیگر در توصیف خِذلان، نفی ولایت خاصّه الهی از دشمنان در مقابل بهره‌مندی مؤمنان از این ولایت است. هرچند مؤمنان و کافران، هر دو تحت ولایت عامّ الهی هستند، امّا کافران، از ولایت خاصّه بهره و نصیبی نخواهند داشت؛ بلکه این ولایت، تنها برای افرادی است که ولایت خدا را پذیرفته و با او ارتباط خاصی برقرار کرده‌اند. پس همان‌گونه که تصریح به ولایت خاصّه الهی برای مؤمنان در تقویت آنان مؤثر است، همچنین تصریح به عدم چنین ولایتی برای کافران، موجب تضعیف آنان است.

در تقویت خدا‌ ـ ‌پشتیبان گذشت که تحت ولایت خاصّه خدا بودن، نشانه‌ای از پشتیبانی حق تعالی از انسان است. لذا کسی که از این ولایتْ بهره‌ای ندارد، در واقع از پشتیبانیِ او بی‌نصیب است. روحیه چنین شخصی که به هنگام آگاهی از حمایت نشدن از طرف اشخاص معمولی، دچار ضعف و سُستی می‌شود، هنگام خبردار شدن از عدم پشتیبانی خدا از وی، بسیار ضعیف‌تر و شکننده‌تر خواهد بود. از این رو، در قرآن کریم، علاوه بر آیات بیانگر ولایت خدا از مؤمنان، به آیاتی برمی‌خوریم که سخن از بی مولا بودن کافران به میان آمده است و در واقع، آنان

تأکید شده است. این ترک یاری، با دو بیان آمده است: یکی نفی نصرت و دیگر نفی ولایت.

الف ـ نفی نصرت

خدای سبحان در مقام پیشگویی از رفتار اهل کتاب با مسلمانان، پس از بیان ناچیز بودن آزار و اذیت آنان (تقویت تقلیلی) و شکست و فرار آنها در صورت رویارویی و نبرد با مسلمانان، از محرومیت اهل کتاب از یاری شدن توسط دیگران خبر داده است:

(لَنْ يَضُرُّوكُمْ إِلَّا أَذیً وَإِنْ يُقاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ ثُمَّ لا يُنْصَرُونَ.^۱

آنها (اهل کتاب، مخصوصاً یهود) هرگز نمی‏توانند به شما زیان برسانند، جز آزارهای مختصر و اگر با شما پیکار کنند، به شما پشت خواهند کرد. سپس کسی آنها را یاری نمی‏کند).

آگاهی از عدم نصرت اهل کتاب، خود تضعیفی برای روحیه آنان و تقویتی است برای مسلمانانی که از طرف آنها تحت فشار قرار داشتند و به خاطر پذیرش اسلام، مورد نکوهش و احیاناً تهدید بودند.

شبیه آیه یادشده، در باره کفّار نیز بیان شده است. در سوره مبارک فتح در حالی که ابتدا به پیامبر صلی الله علیه و الهوعده نصرتی ویژه داده شده است،^۲ در آیه ۲۲ فرار کفّار و عدم نصرت و ولایت آنان را پیشگویی نموده است و از این طریق به مؤمنان بشارت و دل‌گرمی بخشیده است.^۳

(وَ لَوْ قاتَلَكُمُ الَّذينَ كَفَرُوا لَوَلَّوُا الْأَدْبارَ ثُمَّ لا يَجِدُونَ وَلِيًّا وَلا نَصيراً.^۴

و اگر کسانی که کافر شدند، به جنگ با شما برخیزند، قطعاً پشت خواهند کرد، و دیگر یار و یاوری نخواهند یافت).