می‌نمود. به گزارش قرآن، در چهار جنگ از جنگ‌های صدر اسلام، این کمک ویژه الهی به یاری مسلمانان آمد و خدای متعال با ایجاد ترس در دل دشمنان، به تقویت روحیه آنها پرداخت. مرتبه اوّل در جنگ «بدر» بود که خداوند بر اساس وعده خویش، سپاه ترس را یک‌باره و ناگهانی بر قلب دشمن چیره ساخت: (سَأُلْقی فی قُلُوبِ الَّذینَ کفَرُوا الرُّعْبَ...)،^۱ به گونه‌ای که ارتش انبوه و نیرومند قریش، روحیه خویش را باخت و گروهی از آنان از درگیری با مسلمانان وحشت کردند. بی‌تردید، این هراس‌افکنی در دل دشمن، از اسباب مهم پیروزیِ سپاه اسلام بود.^۲

مرتبه دوم در نبرد «اُحُد» اتفاق افتاد. قرآن در بیان نجات معجزه‌گونه مسلمانان پس از شکست آنها در این جنگ، از افکندن رُعب در دل کافران خبر داده است:

(سَنُلْقی فی قُلُوبِ الَّذینَ کفَرُوا الرُّعْبَ....^۳

به زودی در دل‌های کسانی که کفر ورزیده‌اند، بیم خواهیم افکند).

اگر در آن شرایط دشوار، این هراس بر دل دشمنان افکنده نمی‌شد، آنها به مدینه هجوم می‌آوردند و نظام اسلامی را با خطری جدّی رو به رو می‌کردند؛ لیکن در حالی که چنین تصمیمی داشتند، ناگهان هراس عجیبی در دل‌هایشان افتاد که باعث شد به صورت لشکری شکست‌خورده، به مکّه باز گردند.^۴ همین امر برای سومین مرتبه، در جنگ با یهودیان «بنی قریظه» باعث تسلیم و شکست آنها شد:

(وَ أنْزَلَ الَّذینَ ظاهَرُوهُمْ مِنْ أهْلِ الْکتابِ مِنْ صَیاصِیهِمْ وَقَذَفَ فی قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ.^۵

و خداوند، گروهی از اهل کتاب را که از آنان (مشرکان عرب) حمایت کردند، از قلعه‌های محکمشان پایین کشید و در دل‌هایشان رعب افکند).

از آیات دلالت کننده بر علم خدا، به رفتار دشمنان یا آیات بیان‌کننده معیّت قهاریّه او با آنان، همچنین آیات بیانگر شنوایی و نظارت توبیخی خدا را ـ که در بخش‌های قبل به آنها اشاره شد ـ از جمله مصادیق تقویت تضعیفی به شمار آورد. در این جا از تکرار این آیات خودداری می‌کنیم و به شیوه‌ها و مصادیق دیگری که در قرآن کریم برای این منظور ذکر شده است، می‌پردازیم.

۱. تضعیف «ارعابی»

مراد از این روش، تضعیف روحیه دشمن به وسیله رُعب و هراسی است که خداوند در دل آنان ایجاد می‌کند. منظور از رُعب، آن است که بر اثر شدّت ترس، انسان ناامید شود و احساس کند که راه رهایی از گرفتاری‌ای که به آن دچار گشته، وجود ندارد.^۱ برخی نیز رُعب را حالتی دانسته‌اند که بر اثر آن، آرامش به طور کلّی از انسان گرفته می‌شود.^۲ شجاعت رزمنده در میدان مبارزه، نقش مهمّی در پیروزی لشکر دارد. لشکری که از سربازانی شجاع تشکیل شده است، هرچند از امکانات ظاهریِ مناسبی برخوردار نباشد، ولی چون روحیه بالایی دارد، با آرامش و اطمینان خاطر و دور از هرگونه یأس و ناامیدی می‌جنگد. لذا به زودی، پیروز خواهد شد؛ امّا سپاهیانی که در دلشان احساس ترس و وحشت داشته باشند، قدرت رویارویی با دشمن را نخواهند داشت و حتّی در صورت برخورداری از جمعیت و امکانات فراوان، این عناصر ظاهری هم نمی‌توانند به کمک آنها بیایند؛ چه این که از درون، دچار ضعف شده‌اند و هیچ گاه امید به پیروزی نخواهند داشت.

بنا بر این، همان گونه که شجاعت، عاملی است برای کسب پیروزی، ترس و هراس نیز از مهم‌ترین عوامل ضعف و شکست است. به همین جهت، در جنگ‌های صدر اسلام با وجود آن که تعداد لشکریان اسلام، کم بودند و مسلمانان از قدرت نظامی کافی برخوردار نبودند، امّا بر دشمنان فراوان خویش پیروز می‌شدند. یقیناً یکی از عوامل این پیروزی‌ها ترس و وحشتی بود که خداوند در قلب کافران ایجاد