کاری که در این آیه صورت گرفته، این است که «خود ـ فراموشی» به معنای نسبت دادن فراموشی به خویشتن، به «خدا ـ یادآوری» یعنی یادکرد از سوی خداوند، تبدیل شده است.
همچنین هنگامی که زبان مبارکش را به عجله برای خواندن آیات حرکت می‌داد، اطمینان می‌دهد۱ که به هیچ وجه نگران مباش! آن کس که این وحی را نازل کرده، در تمام مراحل، نگهبان آن است؛ زیرا جمع کردن آنچه به تو وحی می‌شود در سینه تو،۲ به طوری که چیزی از معانی آن از قلبت محو نشود، و قرائت آن بر تو و حتّی تبیین و تفصیل معانی آن، همه به عهده ماست، و هیچ یک از اینها از ما فوت نمی‌شود تا تو عجله کنی و قبل از خواندن ما آن را بخوانی:۳
(لَا تُحَرِّكْ بِهِ لِسَانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ * إِنَّ عَلَیْنَا جَمْعَهُ وَقُرْءَانَهُ * فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْءَانَهُ * ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنَا بَیَانَهُ.۴
زبانت را به خاطر عجله برای خواندن آن (قرآن) حرکت مده؛ چرا که جمع کردن و خواندن آن، بر عهده ماست! پس هر گاه آن را خواندیم، از خواندن آن پیروی کن. سپس بیان آن [نیز] بر عهده ماست).
درست مانند دانش‌آموز و دانشجویی که به هنگام تدریس استاد، در هراس است که نکند مطالب، فراموش شود و تلاش در ضبط و نوشتن آن می‌نماید؛ ولی از طرف معلّم، تضمین می‌شود که مباحث در اختیار او قرار گیرد، و احتیاجی به نوشتن و ضبط ندارد.۵ بنا بر این، تقویت خدا ـ یادآور، روشی بود که در آیات فوق موجب زدودن نگرانی پیامبر خدا صلی الله علیه و اله از فراموشیِ آیات الهی و حصول اطمینان نسبت به حفظ و خاطرسپاری آن گردید.
1.. آوردن «إن» و تکرار آن، دال بر تأکید است.
2.. برخی آن را به جمع و پیوسته کردن اجزای آن به یکدیگر، معنا کرده‌اند (ترجمۀ تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۱۷۵).
3.. این معنا در تفسیر المیزان به عنوان قولی آمده که علامه با عبارت «لا یخلو من بعد» آن را دور از فهم دانسته است (الميزان فی تفسير القرآن، ج۲۰، ص۱۱۰).
4.. سورۀ قیامت، آیۀ ۱۶ ـ ۱۹.
5.. برگرفته از مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج۴ (نبوّت)، ص۳۴۸.
