در فرضی هم که در آیه ۴۳ این سوره بیان شد که اگر خدا عدّه ظاهری دشمن را در خواب به پیامبر صلی الله علیه و اله نشان می‌داد، بر این مطلب که زیادشماری لشکر طرف مقابل، موجب تضعیف روحیه و سستی می‌گردد، اشاره شده است. در آن بخش از آیه، به دلیل این که کم یا زیاد نشان دادن دشمن برای شخص پیامبر صلی الله علیه و اله فرقی نداشت، خطاب به مؤمنان می‌فرماید: «اگر تعداد دشمن را فراوان نشان می‌داد، مسلّماً سُست میشدید و کارتان به اختلاف میکشید». نشانه‌هایی وجود دارد که دست‌کم گروهی از مسلمانان، اگر از کم و کیف واقعی دشمن باخبر بودند، تن به درگیری نمی‌دادند؛ ولی چون خدا اراده کرده بود تا این جهاد رقم بخورد، دشمن را در خواب و بیداری کم نشان داد،۱ تا جایی که از ابن مسعود نقل شده که گفت: به مردی که در کنارم ایستاده بود، گفتم: آیا آنها هفتاد نفر هستند؟ گفت: تقریباً صد نفرند! تا این که یکی از آنها را اسیر کردیم. وقتی تعدادشان را از او سؤال کردیم، جواب داد: حدود هزار نفریم!۲
۶. تقویت «خدا ـ تسکینی»
مراد از این روش، توجّه به حمایت الهی است که در قالب نزول آرامش از جانب خدای سبحان بر بنده‌ای که در موقعیت ناخوشایند قرار دارد، صورت می‌گیرد. آرامش، از مهمترين شاخصه‌هايی است كه به موفّقيت انسان كمک می‌كند.۳
لفظ «سکینه»، شش بار در قرآن آمده است که بیشتر موارد آن، به جنگها ارتباط مییابد و معنای آن، آرامش، سکون و وقار است و در برابر اضطراب و حرکت به کار میرود.۴ این واژه، بر عدم اضطراب و تشویشِ انسان در کارها و ایستادگی در برابر حوادث پیچیده و مشکل دلالت دارد.۵ سکینه، حالتی فوق‌العاده روحی و موهبتی الهی است که انسان در پرتو آن، مشکل‌ترین حوادث را هضم، و با وجود
1.. نمونه، ج۷، ص۱۸۹.
2.. الدر المنثور، ج۳، ص۱۸۹.
3.. امدادهای غيبی از نگاه قرآن، ص۴۴.
4.. لسان العرب، ج۶، ص۳۱۳؛ النهايه، ج۲، ص۳۸۵؛ التحقيق فی کلمات القرآن الکریم، ج۵، ص۱۶۲ ـ ۱۶۵.
5.. ترجمۀ تفسیر المیزان، ج۲، ص۴۳۸.
