اگر یادآوری نصرت الهی به وسیله فرشتگان در جنگ بدر موجب تقویت رزمندگان در زمان بعد یعنی هنگام جنگ اُحُد و بعد از آن شده است، خودِ این نصرت در جنگ بدر از امدادهای الهی و از منابع تقویتی بوده است که از آن با تعبیر نصرت یاد شده است. برخی از این موارد در تقویت «خدا ـ ‌امدادی» در بخش روش‌های «خدا ـ ‌تقویتی» خواهد آمد.

۳. تقویت «مقابله‌ای»

مراد از این روش، «مقابله به مثل» نمودن با دشمن است. مقابله به مثل، رفتاری است همسان در پاسخ به رفتار دیگری.^۱ در این روش، فردی که به خاطر زیان دیدن از ناحیه دشمن، تحت فشار روانی قرار گرفته است، با رفتاری شبیه به آنان، از شدت فشار روانی می‌کاهد و توان خویش را برای مدیریت بهتر موقعیت پیش‌آمده، افزایش می‌دهد.

هنگامی که از طرف دشمن ضربه می‌بینیم، غیر از سختی‌های مادّی به لحاظ روانی هم دچار فشار روانی می‌شویم؛ چرا که ضربه زدن دشمن موجب خوش‌حالی و بُرد اوست و از سوی دیگر، ضربه خوردنِ ما موجب ناراحتی و شکست ما. طبیعتاً در چنین موقعیتی که ضربات دشمن یک‌جانبه است، تاب‌آوری در برابر فشار روانیِ این ضربات، بسیار دشوار خواهد بود؛ امّا هنگامی که این معادله یک‌جانبه با مقابله به مثل، طرفینی و دوجانبه شود، یعنی ما هم مثل دشمن ضربه بزنیم، آن گاه خوش‌حالی و بُرد ما از ضربه زدن، آن ناراحتی ضربه دیدن را خنثا می‌کند. از این رو، تجویز مقابله به مثل و بروز چنین رفتاری، البته با رعایت محدوده و شرایط آن، از عوامل کاهش فشار روانی و موجب افزایش سطح تاب‌آوری در برابر سختی‌هایی است که از جانب دشمن برای انسان به وجود می‌آید. منظور از محدوده و شرایط، یکی رعایت عدالت و همسانی در رفتار است، و دیگری منافات نداشتن با عموماتی چون: حرمت تهمت، قذف، غیبت، ریختن آبرو و... است. به عبارت دیگر، تقابل به مثل، اصلی است مطلق که با موارد یادشده تقیید می‌شود.^۲

این یاری در قالب ابطال کید حیله‌گران در آیه سی این سوره خطاب به پیامبر صلی الله علیه و اله مورد یادآوری قرار گرفته است.

(وَإِذْ يَمْكُرُ بِكَ الَّذِينَ كَفَرُواْ لِيُثْبِتُوكَ أَوْ يَقْتُلُوكَ أَوْ يُخْرِجُوكَ وَيَمْكُرُونَ وَيَمْكُرُ اللّهُ وَاللّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ.^۱

و [ياد كن‏] هنگامی را كه كافران در باره تو نيرنگ می‏كردند تا تو را به زندان بيفكنند، يا بكُشند يا [از مكّه‏] اخراج كنند، و نيرنگ می‏زدند، و خدا تدبير می‏كرد، و خدا بهترين تدبيركنندگان است).

در صورت عطف^۲ این آیه به آیه ۲۶، این نکته قابل برداشت است که خداوند با یادآوری نافرجام ساختن مکر و توطئه کافران علیه پیامبر صلی الله علیه و اله به وسیله مکر خویش در زمان گذشته، به توانمندی ایشان در موقعیت کنونی کمک نموده است. موقعیتی که با توجّه به شأن نزولی که ذیل آیه ۲۷ نقل شده است، موجب بروز مشکلاتی برای ایشان شده بود و آن خیانتی بود که یکی از مسلمانان مرتکب شد و اسرار نظامی را فاش نمود که البته با خبر دادن جبرئیل علیه السلام و نزول آن آیه، برطرف گردید.^۳

این‌ها نمونه‌هایی از مصادیق کمک و یاری خدا به بندگانش بود که یادآوری آنها موجب افزایش توان افراد در موقعیّت‌های دشوار کنونی و کاهش نگرانی ‌آنها شد. این مصادیق، قابلیت تعمیم دارد و غیر از آنچه در این آیات بیان شد، هر چیزی که از جمله یاری و کمک الهی محسوب شود، می‌تواند یادآوری آن از عوامل توان‌افزا به شمار آید.

ناگفته نماند که هر یک از این کمک‌ها در هنگام وقوع، خود عاملی برای تقویت افراد بوده است که در زمان‌های بعد یادآوری آنها موجب تقویت شده است. مثلاً