205
روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها

ایشان برای تعقیب دشمن معروف به غزوه «حَمراءالأسد» نازل گردیده است؛۱ زیرا پس از پایان جنگ اُحُد، مشرکان در اثنای راهِ برگشت به مکّه، به این فکر افتادند که به مدینه باز گردند و مسلمانان را در هم بکوبند، و اگر محمّد صلی الله علیه و اله هم زنده است، او را به قتل برسانند. به همین جهت، فرمان بازگشت صادر شد. این در حالی بود که مسلمانان به قدر کافی کشته و زخمی داده بودند، و طبعاً هیچ‌گونه آمادگی‌ای برای تجدید جنگ نداشتند و به عكس، دشمن با روحيه نيرومندی می‌توانست اين بار جنگ را از سر گيرد و نتيجه نهايی آن را پيش‏بينی كند. در این مرحله خطرناک بود که خداوند با یادآوری نصرت خویش در جنگ «بدر» و خاطره یاری مسلمانان به وسیله فرشتگان، به تقویت روحیه آنان پرداخت و آنان را به آینده، دل‌گرم نمود:۲

(إِذْ هَمَّت طَّائفَتَانِ مِنكُمْ أَن تَفْشَلَا وَاللَّهُ وَلِيهُّمَا وَعَلَی اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلَ‏ِ الْمُؤْمِنُونَ * وَلَقَدْ نَصرَکُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَأَنتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُون * إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ أَ لَن يَكْفِيَكُمْ أَن يُمِدَّكُمْ رَبُّكُم بِثَلَاثَةِ ءَالَافٍ مِّنَ الْمَلَئكَةِ مُنزَلِينَ.۳

[به یاد آور] آن هنگام را که دو گروه از شما بر آن شدند که سستی ورزند با آن که خدا یاورشان بود. و مؤمنان باید تنها بر خدا توکّل کنند. و یقیناً خدا شما را در [جنگ] بدر با آن که ناتوان بودید، یاری نمود. پس، از خدا پروا كنيد، باشد كه سپاس‌گزاری نماييد. آن گاه كه به مؤمنان می‏گفتی: «آيا شما را بس نيست كه پروردگارتان، شما را با سه هزار فرشته فرود آمده، ياری كند؟»).

یادآوری نصرت الهی در آیه ۲۵ سوره مبارک توبه نیز بیان شده است. در این آیه، با یادآوری یاری خداوند در میدان‌های گوناگون به شکل عام و در نبرد «حنین» به صورت خاص، علاوه بر مقدّمه‌چینی برای بیان دیگر امدادهای الهی که در این جنگ نصیب مسلمانان شد،۴ به تقویت روحیه ایشان می‌پردازد:

1.. تفسیر نمونه، ج‏۳، ص۷۸؛ ترجمۀ جوامع الجامع، ج‏۱، ص۴۷۹.

2.. سورۀ آل عمران، آیۀ ۱۲۳ ـ ۱۲۴.

3.. ترجمۀ تفسیر المیزان، ج‏۹، ص۲۸۹.


روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
204

خود ساختيم؛ آن زمان كه به مادرت آنچه لازم بود الهام كرديم كه: او را در صندوقی بيفكن، و آن صندوق را به دريا بينداز، تا دريا آن را به ساحل افكند و دشمن من و دشمن او، آن را برگيرد! و من محبّتی از خودم بر تو افكندم، تا در برابر ديدگان [علم‏] من، ساخته شوی. در آن هنگام كه خواهرت راه می‏رفت و می‏گفت: آيا كسی را به شما نشان دهم كه اين نوزاد را كفالت می‏كند! پس تو را به مادرت بازگردانديم، تا چشمش به تو روشن شود و غمگين نگردد! و تو يكی [از فرعونيان] را كشتی؛ اما ما تو را از اندوه نجات داديم! و بارها تو را آزموديم! پس از آن، ساليانی در ميان مردم «مَديَن» توقف نمودی. سپس در زمان مقدّر به اين جا آمدی. ای موسی! و من تو را برای خودم ساختم!).

در این آیات، دو مرتبه به موسی علیه السلام دستور داده شده است که به سوی فرعون طغیانگر برود. یکی در آیه ۲۴ با تعبیر «إذْهَبْ إِلی‏ فِرْعَوْن..» و دیگری در آیات ۴۲ و ۴۳ با تعبیرهای «إذْهَبْ أَنتَ وَأَخُوك..» و «إذْهَبَا إِلی‏ فِرْعَوْن..». از طرفی میان این دو امر، از منّت و یاری پیشین خدا به موسی‌ علیه السلام سخن به میان آمده است. این منّت چنانچه در آیات ۳۸ تا ۴۱ بدان تصریح شده است، همان القای محبّت موسی علیه السلام در دلِ فرعون و احسان به او زیر نظر خدا و بازگشت به دامن مادرش و نجات از غم و نگرانیِ قتل با ماندن در «مَدیَن» و ازدواج او با دختر شعیب علیه السلام و در نهایت، احسان خاص الهی به اوست. چنین ترتیب و چینشی که پس از دستور به یک مأموریت دشوار، به بخشی از نصرت‌های قبلی اشاره می‌شود و سپس آن دستور تکرار می‌شود، می‌تواند بیان‌کننده نقش یادآوری نصرت‌ها و منّت‌های پیشین در افزایش تحمّل سختی‌ها و مشکلات مأموریت‌های دشوار الهی باشد. لذا می‌توان از این روش، در موقعیت‌های مشابه استفاده کرد و از فشار روانی آن کاست.

از دیگر آیاتی که در آن از روش یادشده برای تقویت روحیه و افزایش پایداری استفاده شده است، آیه ۱۲۳ سوره مبارک آل عمران است. به گفته مفسّران، این آیه و چند آیه بعد از آن، برای تقویت روحیه مسلمانان پس از جنگ «اُحُد» و آمادگی

  • نام منبع :
    روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
    سایر پدیدآورندگان :
    محسن عطاءالله
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22853
صفحه از 368
پرینت  ارسال به