بود که ادّعای ربوبیت داشت؛^۱ از طرفی نجات بنی اسرائیلی بود که هم در ضعف و اسارت به سر می‌بردند و هم از جهالت و کوته‌فکری آنان با خبر بود؛ از طرفی هم می‌دانست تا چه حدّ در راه خدا کم‌طاقت است و تحمّل مشاهده ظلم را ندارد.^۲ در کنار این جهات، پیشینه وی در مصر که او را به عنوان قاتل فراری می‌شناختند نیز بر دشواری این امر می‌افزود.^۳ از این رو، علاوه بر درخواست شرح صدر، آسان شدن امور و بیان روان، از خدا می‌خواهد تا برادرش را نیز به عنوان وزیر با او همراه کند. این جاست که خدای سبحان پس از اجابت درخواست‌های موسی علیه السلام، با یادآوری منّت‌ها و احسان‌هایی که در زمان گذشته شامل حالش شده است، به وی اطمینان می‌دهد که در این مرحله از زندگی هم یاری و کمک الهی شامل حالش خواهد شد و بدین‌سان خاطر او را آرامش می‌بخشد و به توان او برای تحمّل دشواری مأموریتش می‌افزاید. مطالب یادشده در آیاتی از سوره مبارک طه بیان شده است:

(اذْهَبْ إِلی‏ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَی‏ * قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لی صَدْرِی... قَالَ قَدْ أُوتِيتَ سُؤْلَكَ يَامُوسی‏ * وَلَقَدْ مَنَنَّا عَلَيْكَ مَرَّةً أُخْرَی * إِذْ أَوْحَيْنَا إِلی أُمِّكَ مَا يُوحَی *أَنِ اقْذِفِيهِ فی التَّابُوتِ فَاقْذِفِيهِ فی الْيَمّ‏ِ فَلْيُلْقِهِ الْيَمُّ بِالسَّاحِلِ يَأْخُذْهُ عَدُوٌّ لی‏ِ وَعَدُوٌّ لَّهُ وَأَلْقَيْتُ عَلَيْكَ محَبَّةً مِّنی‏ِ وَلِتُصْنَعَ عَلی‏ عَيْنی * إِذْ تَمْشی أُخْتُكَ فَتَقُولُ هَلْ أَدُلُّكمُ‏ْ عَلی‏ مَن يَكْفُلُهُ فَرَجَعْنَاكَ إِلی أُمِّكَ كی‏ْ تَقَرَّ عَيْنهُا وَلَا تحَزَنَ وَقَتَلْتَ نَفْسًا فَنَجَّيْنَاكَ مِنَ الْغَمّ‏ِ وَفَتَنَّاكَ فُتُونًا فَلَبِثْتَ سِنِينَ فی أَهْلِ مَدْيَنَ ثمُ‏َّ جِئْتَ عَلی‏ قَدَرٍ يَا مُوسی‏ * وَاصْطَنَعْتُكَ لِنَفْسی * اذْهَبْ أَنتَ وَأَخُوكَ بِايَاتی وَلَا تَنِيَا فِی ذِكْرِی * اذْهَبَا إِلی‏ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَی.^۴

اينک به سوی فرعون برو، كه او طغيان كرده است. گفت: «پروردگارا! سينه‏ام را گشاده كن و كارم را برايم آسان گردان...» فرمود: ای موسی! آنچه را خواستی به تو داده شد! و ما بار ديگر تو را مشمول نعمت

آنها (اهل کتاب، مخصوصاً یهود) هرگز نمی‏توانند به شما زیان برسانند، جز آزارهای مختصر و اگر با شما پیکار کنند، به شما پشت خواهند کرد. سپس کسی آنها را یاری نمی‏کند).

در این آیه با نکره آمدن کلمه «أذیً» ـ که بیانگر اندک و ناچیز بودن آزار یهودیان است ـ ^۱ آن را برای مؤمنان، تحمّل‌پذیر نموده است. به عبارت دیگر، با تحلیل کیفی از میزان زیان‌رسانی آنان، مسلمانان فهمیدند که کیفیت اذیت یهود، ناچیز و کم‌تأثیر خواهد بود. مثلاً محدود به آزار زبانی است^۲ که تحمّل آن، خیلی دشوار نیست. در ادامه هم با پیش‌گویی فرار یهودیان از میدان مبارزه، از جهت دیگر به مسلمانان روحیه بخشیده است.

۲. تقویت «نصرت‌ ـ یادی»

گذشته، آینه آینده است. مراد از این روش، به ‌یادآوردن کمک‌هایی است که در گذشته و در موقعیت‌های شبیه به موقعیت پیش‌آمده، توسط خداوند صورت گرفته و توان او را در تحمّل سختی‌های پیشین افزایش داده است. این یادآوری، به انسان اطمینان می‌دهد که همان طور که قبلاً از کمک و یاری خداوند یا دیگران برخوردار بوده است، اکنون نیز با حمایت آنان بتواند مشکل به وجود آمده را تحمّل نماید. کسی که به گذشته خود و امدادها و نصرت‌های صورت گرفته در آن توجّه نداشته باشد، توان کمتری برای مقابله با سختی‌های موجود دارد؛ چرا که در حمایت و عدم حمایت حامی تردید دارد. امّا کسی که یاریِ پیشین را در ذهن داشته باشد، بدون هرگونه شکّ و تردیدی، منتظر حمایت اوست. لذا با خیال راحت به استقبال مشکلات و سختی‌ها می‌رود.

خدای متعال از روش یادآوری نصرت‌های پیشین خود، در موقعیت‌های مختلفی برای تقویت روحیه افراد استفاده کرده است. یکی از این موقعیت‌ها، هنگامی بود که موسی علیه السلام مأمور شد به سوی فرعون برود و بنی اسرائیل را از سلطه او نجات بخشد. این دستور به جهات گوناگون دارای دشواری بود: از جهتی مبارزه با فرعونی