بیشتر مفسّران، متعلّق هر دو غم را مسلمانان دانسته‌اند. هرچند گروهی غم دوم را اندوه پیامبر صلی الله علیه و اله دانسته‌اند که به خاطر سرکشیِ مسلمانان، مغموم و ناراحت شدند!^۱ برخی نیز غم اوّل را متعلّق به مسلمانان گرفته و دومی را اندوه مشرکان در «حمراء الأسد» یا «بدر» بیان کرده‌اند.^۲

همچنین عدّه‌ای معتقدند که «باء» در «بِغَمٍّ» بدلیه است و مراد، تبدیل و جایگزینیِ غم‌ها با یکدیگر است.^۳ در حالی که برخی دیگر آن را بایِ سببیه معنا کرده‌اند؛^۴ یعنی به سبب غمی که متوجّه پیامبر صلی الله علیه و اله شد، بر خلاف گروه سومی که آن را بای مصاحبت و به معنای «مع» یا «علی» دانسته‌اند. این افراد هر دو غم را به معنای اندوه‌های فراوانی می‌دانند که در این نبرد، یکی پس از دیگری بر مسلمانان وارد شد و همه آنها را پیامد فرار از جنگ و مخالفت با دستور پیامبر خدا صلی الله علیه و اله دانسته‌اند.^۵

با توجّه به آنچه بیان شد می‌توان گفت که مقصود از اثابه غم به غم، بدون در نظر داشتن معنای اثابه، و با این فرض که مراد از مغمومین، مسلمانان باشند نه پیامبر صلی الله علیه و اله یا مشرکان، یا استمرار غم است یا تعدّد آن. در صورت اوّل، معنای هر دو غم, پسندیده و ارزشمند خواهد بود به این معنا که خداوند به دنبال بخشش فراریان، با فرستادن غم‌های پی در پی و دوچندان نمودن غم‌های ممدوح، مسلمانان را از گرفتار شدن به غم مذموم (یعنی غم فقدان غنایم و ورود صدمات) مصون داشت. این غم‌های ممدوح، عبارت بودند از: اندوه ناشی از سستی و اختلاف و نافرمانی ـ که در آیه قبل اشاره شده ـ و فرار و عدم توجّه به دعوت پیامبر صلی الله علیه و اله ـ که در بخش اوّل آیه بیان شده است ـ. در واقع، خداوند با توالی غم‌های پسندیده، از ایجاد اندوهی مذموم ـ که عبارت «لکیلا تحزنوا..» بر آن دلالت دارد ـ، جلوگیری نمود.

پیامبر صلی الله علیه و اله در معرض خطر قرار گرفت و جز عدّه معدودی از جمله امیرمؤمنان علی علیه السلام، بقیه افراد پا به فرار گذاشتند. این در حالی بود که پیامبر خدا صلی الله علیه و اله آنان را از پشت سر صدا می‌زد: «إلیّ عباد الله! إلیّ عباد الله! فإنّی رسول‌الله!؛ به سوی من باز گردید ای بندگان خدا، به سوی من بازگردید ای بندگان خدا! همانا من فرستاده خداوندم!»؛ اما هیچ یک از آنان به سخنان پیامبر صلی الله علیه و اله توجّه نداشتند.^۱

هر چند در معنای بخش سوم و پایانی آیه که از «لِکیلَا تَحْزَنُواْ...» شروع می‌شود، اختلاف خاصی میان مفسّران وجود ندارد و تقریباً همه، آن را نهی از اندوه به خاطر از دست دادن غنایم جنگی و دریافت صدمات و جراحات و کشته شدن افراد، تفسیر کرده‌اند، امّا در تفسیر بخش دوم، آن، یعنی عبارت «فَأَثَابَکمْ غَمَّا بِغَمّ‌ٍ»، به جهت اختلاف مفسّران در معنای «أثاب»، متعلّق غم اوّل و دوم، نوع «باء» در «بغمّ»، و این که مراد از مغمومین چه کسانی هستند، نظریات گوناگونی از سوی آنها ارائه شده است.

برخی «ثواب» را به همان معنای متعارف یعنی پاداش بر عمل خیر و طاعت معنا نموده‌اند^۲ و به قرینه عطف بر جمله «وَ لَقَدْ عَفا عَنْکمْ» در آیه قبل،^۳ آن را دالّ بر مرحمت و لطف الهی دانسته‌اند؛ امّا گروهی دیگر، آن را در معنای لغوی یعنی مجازات بر فعل (چه طاعت و چه معصیت) تفسیر کرده‌اند^۴ و ایجاد اندوه را به عنوان مجازات الهی قلمداد کرده‌اند نه پاداش، حال مجازاتی که از معنای لغوی «ثواب» اخذ شده باشد، یا این‌که از روی مجاز، ثواب به جای عقاب استعمال شده باشد. مانند بشارت که گاه به جای انذار به کار می‌رود (فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٍ).^۵