نتیجه آن که هر انسانی در رفتارهای اختیاری خود، بايد به گونهای عمل کند تا هم احترام خود حفظ شود و هم کرامت نفس دیگران پاس داشته شود.
اکنون این پرسش به ذهن میرسد که راهکار پاسداری از کرامت نفس انسان کدام است؟ آیا میتوان راهکاری اجرایی ترسیم نمود که با آن، حرمت انسانها پاس داشته شود و کرامتشان حفظ گردد؟
نگارنده بر این باور است که تواضع و فروتنی، یکی از مهمترین راهکارهای عملیاتی در جهت حفظ کرامت نفس انسان در حوزة رفتارهای اجتماعی است.
لزوم فروتنی در برابر همنوعان از منظر متون دینی
به طور کلّی انسانها میتوانند نسبت به یکدیگر دو نوع فضیلت و برتری داشته باشند: برتریهای باطنی يا واقعی؛ برتریهای روبنایی یا غیر واقعی. برتريهای ظاهری، برتریهایی هستند که در دنیا به راحتی قابل شناساییاند و با کمترین تحقیق یا توجّهی حاصل میشوند. این نوع برتریها (مانند: برتری علمی، برتری از حیث جاه و مقام اجتماعی و برتری مالی و برتری ظاهری)، حقیقی نیستند و لزوماً کمال حقیقیِ انسانی را ارتقا نمیدهند. چه بسیار عالمان و اندیشمندانی که از انسانیت، بویی نبردهاند و چه بسیار صاحبان جاه و ثروت که با کمالات انسانی، فرسنگها فاصله دارند.
امّا برتریِ باطنی ـ که در واقع، برتری حقیقی است ـ ، با معیارهای دنیوی، قابل شناسایی نیست و تنها خداوند، از حقیقت آن آگاه است. این