ب. انجام دادن عمل، مخالفت با دستورهای الهی محسوب گردد.
افرادی که از خواسته‌های نفس خود، پیروی می‌‌کنند، در درازمدّت، احساس شادی نخواهند نمود و علّتش این است که اطاعت از نفس، برابر مخالفت با فرمان خداست. این مخالفت، نوعی اِعراض از یاد خدا نیز محسوب می‌‌گردد که قرآن کریم می‌‌فرماید:
(من أعرض عن ذکری فإنّ له معیشةً ضنکا).
علاّمه طباطبایی، «ضنک» را در این آیه، به مضیقه و فشار، معنا کرده است.^۱ بدون شک، این فشار، فشاری روانی است و علّت آن نیز تا حدودی واضح است؛ چرا که اگر کسی از خدای متعال، اعراض نماید، باید به دنیا و نفس خویش، روی کند و دنیاگرایی و اطاعت از هوای نفس، هر دو، باعث غم و اندوه و نگرانی نسبت به آینده خواهند شد.

سعادت در روان‌شناسی

سعادت، در متون روایی، به امری که در آن خیر و برکت و شادی باشد، اطلاق می‌شود و در فرهنگ عمومی هم معنایی شبیه به این دارد. در فرهنگ انگلیسی نیز مفاهیم و واژگانی را در مقابل واژه سعادت می‌‌یابیم که به چند مورد آن ـ که از فرهنگ‌های دوزبانه استخراج شده است ـ ، اشاره می‌‌شود. فرهنگ حیـّیم، برای واژه «سعادت»، معادل‌های «Perity»، «Happiness»، «Felicity»، و «Bliss» را آورده است.^۲

د. پیروی از هوای نفس

یکی از مصادیق نافرمانی الهی، پیروی از هوای نفس است.علی علیه السلامدر این باره می‌‌فرمایند:
الشقی من انخدع لهواه و غروره.^۱
شوربخت، کسی است که به خاطر هوای نفس و خودپسندی‌اش، فریب می‌‌خورد.
در فرهنگ اسلامی، «هوای نفس» یا اطاعت از نفس، با یک ویژگی مشخّص می‌‌شود و آن، مخالفت با دستورهای خداوند است. هر گاه نفس انسان، او را به کاری دعوت نماید که با دستورهای خداوند، مخالفت داشته باشد، اطاعت از هوای نفس، محسوب می‌‌شود. برای نمونه، عملی مانند خوردن، می‌‌تواند مصداق هوای نفس یا یک عبادت، محسوب شود. برای مثال، اگر فرد روزه‌دار بخواهد در میان روز، بدون هیچ عذری شرعی، غذا بخورد و به خواسته نفس خود، جامه عمل بپوشانَد، این عمل، مصداق هوای نفس می‌‌شود و اگر همان فرد، هنگام افطار، عمل خوردن را انجام دهد، این عمل، عینِ عبادت است. اگر همان فرد، هنگام افطار، پُرخوری کند، در آن صورت، این عمل ـ که جزء افطاری نیز محسوب می‌شود ـ ، مصداق اطاعت از هوای نفس می‌‌شود. دو مؤلّفه، در تشکیل مفهوم «هوای نفس»، ما را یاری می‌‌رساند:
الف. عمل، در جهت خواستِ نفس باشد؛