معنای شقاوت
از آنچه گفتیم، معنای «شقاوت (بدبختی)» نیز روشن میگردد. در تعریف سعادت، از ضدّ آن، شقاوت، استفاده شد و در تعریف شقاوت نیز از ضدّ آن، سعادت. ابن فارِس میگوید:
شقو، أصل یدلّ علی المعاناة و خلاف السهولة، و السعادة و الشقاوة خلاف السعادة.۱
فیّومی نیز شقاوت را چنین تعریف کرده است:
شقی یشقی شقاء، ضدّ سعد.
اگر شقاوت، نقطه مقابل سعادت باشد، میتوان گفت که فرد دارنده آن از هر نیکی پایداری و همچنین شادیای، بیبهره است.
سعادت، در قرآن و حدیث
برای درک معنای سعادت از دیدگاه قرآن و حدیث، نخست باید با رویکردی کلّی، همه روایات را بررسی کرد. این کار، دیدی کلّی از موضوع به دست میدهد که برای پژوهشگر، از اهمّیت خاصّی برخوردار است.
سپس باید به دنبال روایاتی بود که مفهوم سعادت را معنا کردهاند. در بررسی روایات مربوط به سعادت، گزارهای که مستقیماً و صریحاً به تعریف سعادت پرداخته باشد، به دست نیامد. به تناسب تضاد، روایات مربوط به شقاوت هم مورد استفاده قرار گرفت که باز، گزاره تعریف کنندهای به دست نیامد.
سؤالی که پیش میآید، این است که: چرا برای مفهومی به این اهمّیت، تعریف روشنی، نه در کتب لغت و نه در احادیث، به چشم