نیز می‌‌تواند مفاهیم و اصول موضوعه‌ای مانند توحید و معاد را که علوم انسانی نمی‌توانند به آنها دست پیدا نمایند، در اختیار روان‌شناسی قرار دهد. حتّی گاهی می‌‌تواند مسائل بسیار جزئی را در اختیار روان‌شناسی بگذارد و مقدّمات طرّاحی یک فن (تکنیک) را فراهم نماید.^۱
مهم‌ترین مسئله، آگاهی کامل نسبت به روش و منطق تحقیق در هر دو حوزه از دانش است که محقّق را از لغزش‌های بسیاری، باز خواهد داشت. حال با همین شیوه‌ای که توضیح داده شد، مفهوم سعادت را پی می‌‌گیریم.

سعادت و مفاهیم مرتبط، در لغت

در کتب لغت، سعادت، با تعبیرهای مختلف، تعریف شده است. ابن فارِس، با استفاده از سه واژه «خیر»، «سُرور» و «یُمن»، سعادت را چنین تعریف کرده است:
السعد، أصل یدلّ علی خیر و سُرور، خلاف النحس ... فالسعد الیمن فی الأمر.^۲
سعد، اصلی^۳ است که بر خیر (خوبی، نیکی و بهتر بودن) و شادی، دلالت می‌‌کند، بر خلاف نحس.... پس سعادت، یعنی ثبات در امور.

هدف این نوشته، بررسی همین موضوع است تا اوّلاً تصویر صحیح و مناسبی از این مفهوم به دست بیاید و مقایسه‌ای بین این مفهوم در حوزه دین و روان‌شناسی، انجام شود و پس از آن، خدمات آنها در این زمینه، مورد ارزیابی قرار گیرد.
برای بررسی علمی این مسئله و مسائل مشابه، لازم است تا مراحلی طی شود که به اجمال، توضیحی در باره آنها داده خواهد شد.
در گام نخست، مفهوم واژه سعادت را در اسلام، مشخّص می‌‌کنیم، که این خود، از چند مرحله جزئی تشکیل می‌‌شود:
الف ـ بررسی معنای لغوی،
ب ـ بررسی معنای اصطلاحی (مفهوم واژه در آیات و روایات)،
ج ـ جمع‌بندی مطالب و دستیابی به مفهوم نهایی.
پس از آن، مفهوم سعادت و مفاهیم مشابه با آن را در روان‌شناسی، مورد ارزیابی قرار می‌‌دهیم. در این مرحله از تحقیق، نظریه‌ها و تئوری‌های موجود نیز می‌توانند در مفهوم‌شناسی، وارد شوند.
پس از این، به مرحله مقایسه می‌رسیم که مرحله حسّاسی است و در آن، باید دو مفهوم با یکدیگر، مقایسه شوند و تفاوت‌ها و شباهت‌های آنها استخراج گردد. البته کار، در چنین مرحله‌ای متوقّف نمی‌شود؛ چرا که این کار، ما را از فواید تکمیلی، محروم می‌‌نماید. لذا گام بعد ـ که مهم‌تر نیز هست ـ ، بررسی امکان خدماتی است که این دو حوزه می‌‌توانند به یکدیگر برسانند.
علومی مانند روان‌شناسی، می‌‌توانند به دین، خدمات فراوانی برسانند، و همچنین، از آن بهره ببرند. برای مثال، روان‌شناسی، می‌‌تواند پرسش‌ها و موضوعات جدیدی را پیشِ روی دین قرار دهد. از سوی دیگر، دین