مى فرمايد:
إنّى رَأَيتُ كَلامَكَ يَعلو عَلى كَلامِ الخَصمِ . ^۱ من ديدم سخن تو در داورى ، بلندتر از خصم بود.

۵ . نظارت دقيق بر عملكرد داوران

قاضيان، عامل سلامت جامعه اند و دستگاه قضايى، مسئول امنيت جامعه است. صلاح جامعه، بيشتر از هر چيز، در گرو سلامت دستگاه قضايى است. از اين رو، على عليه السلام در مقام ولايت امر مسلمانان، خود را مسئول عملكرد دستگاه قضايى مى دانست و تنها به پند و وعظ قاضيان، بسنده نمى كرد و به هشدار و تحذير، اكتفا نمى كرد؛ بلكه شخصاً بر عملكرد قاضيان، و حتى گاه بر چگونگى احكام قضات، نظارت مى كرد و به لحاظ نقش شگرفى كه دستگاه قضايى در سلامت جامعه و اصلاح امور داشت، با همه مسئوليت هاى سنگين و كارهاى فراوانى كه بر عهده آن بزرگوار بود، در فرصتى كه پيش مى آمد، به «دكّة القضاء» مى رفت و خود داورى مى كرد، تا الگويى درست از داورى را در پيش چشم مردم و قاضيان نهد.

۶ . وحدت رويّه قضايى

از جمله امورى كه امير مؤمنان در داورى بر آن تأكيد داشت، همگونى داورى ها و به ديگر سخن، وجود «وحدت رويه» در قضا بوده است. اگر مردمان بنگرند كه داوران در قضاياى همگون، داورى هاى گونه گون مى كنند، بى گمان، اوّلين عكس العمل آن، بى اعتمادى مردم به دستگاه قضايى و باور نداشتن به پشتوانه قانونى درست داورى هاست. امام، تأكيد مى كند كه گونه گونى داورى ها و اختلاف در قضاوت، زمينه هاى اجراى عدالت را مى زدايد و در جامعه، تفرقه مى آفريند. امام

پشتوانه خود نداند، ممكن است به هنگام صدور حكم، دستش بلرزد و در احقاق حق، كوتاه بيايد.
در نظام علوى، قاضيان واجد شرايط، از جايگاهى بس بلند برخوردارند. امام على عليه السلام در دستورالعمل بس ارجمندش به مالك، پس از آن كه به او سفارش مى كند براى داورى، برترين ها را برگزيند، سفارش مى كند كه قاضيان را در پيش خود و نظام، در مكانتى قرار دهد كه هرگز، حتى نزديكانش سعايت عليه آنان را در پيش او در سر نپرورانند. شايان تأمّل است كه او پس از آن، به شرآفرينى بدنهادان توجّه مى دهد، تا نشان دهد كه هواپرستان، چه بسا در چنگ اندازى به دنيا عليه قاضيان، از نزديكى به او سوء استفاده كنند و از چنگ عدالت، به در روند.

۴ . رعايت آداب قضا

قاضى در مسندى بس ارجمند نشسته است و احقاق حق و داورى استوار ، وظيفه اوست. قاضى، يك سوى دعوا نيست و سخنش «فصل الخطاب» دعواهاست. او بايد آداب داورى را به دقّت مراعات كند. آموزه هاى امام على عليه السلام در اين زمينه، بسى تنّبه آور است.
آن بزرگوار، به قاضيان هشدار مى دهد كه هرگز بين مراجعه كنندگان، تفاوت قائل نشوند؛ به طرفين مخاصمه، به ديده ترديد ننگرند؛ در مجلس داورى، با درشتگويى و تكيه كلام هاى مقتدرانه، مخاصمان را نيازارند؛ به هنگام خشم، تصميم نگيرند؛ آزمندى را به يك سو ننهند و از سر هوس، سخن نگويند؛ در مجلس قضا، شكوه و وقار را حفظ كنند و جايگاه داورى را خُرد نينگارند؛ با مرافعه كنندگان، از سرِ مهر، سخن بگويند، و همگان را يكسان بنگرند و چنان نروند كه فرودستان، از اين كه از سرِ عدل، به حقّ خود دست يابند، مأيوس گردند. حضرت، يكى از اصحاب را از منصب داورى عزل مى كند، و چون او از چرايى عزلش سؤال مى كند، در پاسخ وى