مى كنم!» يا «به نظرم!». در دين، اشكالى نيست. ^۱ با سفيهان و دين شناسانْ جدال مكن؛ اما دين شناس، چون از بركتش تو را محروم سازد؛ و سفيه، بدى هايش تو را غمگين كند. با اهل كتاب، بجز با روش پسنديده قرآن و حديث، جدال مكن. خود را به خنده عادت مده كه هيبت آدمى را مى ريزد و صاحبان دعوا را بر دشمنى جرى سازد. از قبول هديه از صاحبان دعوا بپرهيز و از باطن كارها برحذر باش!
آن كه زنى نادان را امين شمارد و با او مشورت كند و بپذيرد، پشيمان گردد. از اشك مؤمن، برحذر باش؛ چرا كه هر كه او را به گريه آورد، بشكند و درياهاى آتش را از صاحب اشك، خاموش سازد. صاحبان دعوا را تحقير مكن و گدا را [ از خود ] مران. در مجلس داورى، جز با دين شناسان هم نشينى مكن و در فتاوا مشورت منما ^۲ ؛ چرا كه مشورت در جنگ و مصلحت هاى فورى باشد، و امور دينى با رأى و نظر نيست، بلكه با تبعيت و پيروى است. امور واجب را ضايع مساز، و بر نافله ها (امور مستحب) تكيه منما.
به آن كس كه به تو بدى كرد، نيكى روا دار، و از آن كه به تو ستم كرد ، گذشت كن، و براى آن كه تو را يارى رسانْد، دعا كن، و بر آن كس كه تو را محروم كرد ، ببخشاى ، و در برابر آن كه به تو بخشيد، فروتنى كن. خدا را بر آنچه به تو بخشيد، سپاس گو و او را بر آنچه تو را آزمود، ستايش كن. دانش [و معارف دينى]، سه چيز است: نشانه اى استوار، سنّتى پيروى شده، و فريضه اى معتدل؛ و معيار اين سه، دستورات ماست. ^۳

۳۷۶.امام على عليه السلام ـ به رفاعه ـ :داورى مكن در حالى كه خشمگينى، و نيز آن گاه كه مستِ خوابى . ^۴

و بدان كه صلح ميان مسلمانان رواست، مگر صلحى كه حلالى را حرام گردانَد يا حرامى را حلال سازد، و براى آن كس كه مدّعىِ شهود غايب است، مهلتى مقرّر ساز. اگر آنان را احضار كرد، حقّ او ستانده شود، و اگر آنان را حاضر ننمود، قضيّه بر وى لازم گردد؛ و بپرهيز از آن كه قضاوتى را در باب قصاص و حدود الهى و حقوق مردم به اجرا گذارى، مگر آن كه آن را بر من عرضه دارى! ـ إن شاء اللّه ـ ، و در مجلس داورى منشين، مگر آن كه غذا خورده باشى. ^۱

۳۷۳. الكافىـ به نقل از احمد بن ابى عبداللّه (به صورت مرفوع) ^۲ ـ : امير مؤمنان به شريح فرمود: «در مجلس داورى، با كسى در گوشى صحبت مكن، و اگر خشمگين شدى، به پاخيز. پس در حال خشم، داورى مكن». ^۳

۳۷۴.امام على عليه السلام ـ هنگامى كه به وى خبر رسيد كه شريح در خانه اش داورى مى كند ـ :اى شريح! در مسجد بنشين كه آنْ عادلانه تر است ميان مردم، و به درستى كه براى قاضى سبُك است كه در خانه بنشيند. ^۴

۳۷۵.امام على عليه السلام ـ از نامه اش به رفاعه، هنگامى كه او را براى داورى اهواز خواست ـ :آرزوها را كنار گذار، و با هوسْ مخالفت كن، و دانش را با سيماى شايسته بيارا. شكيبايى، خوبْ كمك كارى است براى دين؛ اگر شكيبايى مردى بود، مردى شايسته بود.
بپرهيز از [اظهار] افسردگى كه آن، از سبُكى و فرومايگى است! در مجلست آن را كه مانند تو نيست، حاضر مكن، و مردان شجاع را برگزين . بر پايه ظاهر، داورى كن و باطن كارها را به عالِم حقيقى (خداوند) وا گذار. اين سخن را كنار گذار كه: «گمان