بدانيد كه تنها آنچه از خوبى ها پيش فرستيد ، از آنِ شماست؛ و جز آن، هر چه فرستيد، دوست مى داريد كه ميان شما و آن، فاصله اى دراز باشد. خداوند، شما را از خود پروا مى دهد و او نسبت به بندگانش، كريم و مهربان است. به درستى كه در آنچه كوتاهى كرديد، زيانش بر شماست، و آنچه از شما خواسته شده ، اندك است، و پاداش خداوند، بزرگ .
و اگر در ستم و تجاوز كه از آن نهى شده، كيفرى كه از آن ترسيده شود ، نبود، در پرهيز از آن ، آن قدر ثواب هست كه بهانه اى براى كنارگذاردن نباشد . مهربانى كنيد تا با شما مهربانى شود، بندگان خدا را شكنجه مكنيد و بر آنان، بيش از توان، تكليف ردذ۷ئ اوا مداريد. براى مردم، از خود انصاف به خرج دهيد ، و نسبت به برآوردن نيازمندى هاى مردم، شكيبايى كنيد؛ چرا كه شما گنجينه داران شهروندان هستيد. براى خود، دربان مگيريد و كسى را از دستيابى به نيازمندى هايش، باز مداريد تا حاجتش را به سوى شما آورد. كسى را جاى كسى ديگر، مگيريد، مگر ضامن را به جاى آن كه ضمانت كرده؛ و در رفاه و آسايش [زندگى] خود را ، به شكيبايى وا داريد؛ و از عقب انداختن كارها و كنار نهادن خوبى ها بپرهيزيد كه در آن، پشيمانى است. والسلام! ^۱

۲۰۷.الكافى ـ به نقل از مهاجر، از مردى از قبيله ثقيف ـ :على بن ابى طالب عليه السلام ، مرا بر [ ماليات ]منطقه بانقيا ^۲ و آبادى اى در منطقه كوفه، به كار گرفت و در برابر مردم، به من گفت: «به ماليات ها بنگر و در آن، تلاش كن. درهمى را فرو مگذار و هرگاه خواستى بدان جا روى، نزد من آى».
[ گويد:] نزد او رفتم. به من گفت: «به درستى كه آنچه از من شنيدى، نيرنگى بود. مبادا مسلمان يا يهودى و يا مسيحى را براى درهمى ماليات، كتك بزنى يا آن كه چارپايانِ كار را براى [گرفتن] ماليات، به فروش رسانى؛ چرا كه ما مأموريم كه زيادى را از آنها بستانيم». ^۳

۵ / ۷

جلوگيرى از احتكار

۲۰۴.امام على عليه السلام ـ از نامه اش به رفاعه ـ :از احتكار، بازدار، و آن كس را كه احتكار كند، تأديب كن، و با آشكار ساختن آنچه احتكار شده، او را كيفر ده. ^۱

۲۰۵.امام على عليه السلام ـ در عهدنامه اش به مالك اشتر ـ :در حق بازرگانان و پيشه وران، سفارش به نيكى كن... و بدان كه با اين همه، در ميان بسيارى از آنان ، سختگيرىِ رسوا، بُخلِ زشت، و احتكار اموال، و زورگويى در داد و ستد، وجود دارد و اين، زيانى است براى همگان، و عيبى است بر زمامداران. پس از احتكار، باز دار كه پيامبر خدا از آن منع كرد. داد و ستدها بايد آسان صورت پذيرد و با ميزان
دل انجام گيرد و با نرخ هايى كه به فروشنده و خريدار ، ضرر نرساند؛ و آن كه پس از منع تو دست به احتكار زند، او را كيفر ده و بدون زياده روى، مجازات كن. ^۲

۵ / ۸

گرفتن ماليات

۲۰۶.امام على عليه السلام ـ در نامه اش به مأموران ماليات ـ :به نام خداوند بخشنده مهربان. از بنده خدا على، امير مؤمنان، به متولّيان خراج. پس از حمد و سپاس خداوند؛ به درستى آن كه از سرايى كه به سويش مى رود، پروا نكند، براى خودْ چيزى نفرستد و خود نگهدار نباشد؛ و آن كه از هواها پيروى كند و براى سود عاجل رام آن گردد، به زودى از پشيمانان خواهد بود.
بدانيد كه خوش بخت ترين انسان در دنيا، كسى است كه از آنچه زيانش را مى شناسد، كناره گيرد؛ و بدبخت ترين انسان ها كسى است كه از هوا پيروى كند . پس عبرت گيريد.