۳ / ۱۵

پيوند درشتى و نرمى

۱۴۲.امام على عليه السلام ـ در نامه اش به يكى از كارگزارانش ـ :پس از حمد و سپاس خداوند؛ دهقانان شهر تو به سبب درشتى ، سختى ، ستم و تحقير كردنشان ، از تو شكايت دارند. من در كارشان نگريستم. آنان را به خاطر شركشان شايسته اين نيافتم كه نزديك شوند ، و نيز به خاطر پيمانشان [ و در پناه اسلام بودن] شايسته نيست آنان رانده شوند. پس درباره آنان، درشتى ونرمى را درهم آميز وميان درشتى و مهربانى با آنان، در چرخش باش، و ميان تقريب و نزديك كردن و دور كردن و راندن ، جمع كن، إن شاء اللّه ^۱ ! ^۲

۱۴۳.تاريخ اليعقوبى:على عليه السلام به عمر بن مسلمه اَرحبى نوشت : پس از حمد و سپاس خداوند؛ دهقانانِ منطقه ات ، از درشتى ات شكايت كرده اند و من در كار آنان نگريستم و خيرى نديدم. بايد موضع تو ميانه باشد : نرمى اى آميخته با درشتى . [ البته] بدون ستم و كم گذاشتن. چرا كه آنان ، گرچه با خوارى ، ما را به سر و سامان مى رسانند . پس حقى را كه بر آنان دارى از ايشان با خوارى بستان و غيرِ خدا را دوست مگير. خداوند عز و جل فرموده است: «لاَ تَتَّخِذُواْ بِطَانَةً مِّن دُونِكُمْ لاَ يَأْلُونَكُمْ خَبَالاً ؛ ^۳ از غيرِ خودتان دوست و هم راز مگيريد. آنان از هيچ نابكارى در حقّ شما كوتاهى نورزند» و خداوند عز و جل درباره اهل كتاب فرموده است: «لاَ تَتَّخِذُواْ الْيَهُودَ وَالنَّصَـرَى

۱۴۰.أخبار القضاة ـ به نقل از على بن ربيعه آورده است ـ :به درستى كه على عليه السلام ، مردى از قبيله بنى اسد به نام ضبيعة بن زهير را به كار گرفت. وقتى مأموريتش پايان گرفت، با انبانى از اموال، نزد على عليه السلام آمد و گفت: اى امير مؤمنان! مردمانى برايم هديه مى آوردند و اين ، همان هديه هاست. اگر براى من حلال است ، از آن استفاده كنم و اگر چنين نيست ، نزد تو آوردم.
على عليه السلام فرمود: «اگر آنها را نگه مى داشتى ، خيانت بود».
آن گاه اموال را از او گرفت و در بيت المال قرار داد. ^۱

۱۴۱.امام على عليه السلام ـ از سخنرانى وى كه در آن ، برخوردش را با عقيل بيان مى كرد ، هنگامى كه از بيت المال ، تقاضاى مال داشت ـ :و شگفت تر از آن ، اين كه شبْ هنگام ، كسى با ما ديدار كرد و ظرفى سرپوشيده آورد ، با معجونى. چنان آن را ناخوش دانستم كه گويى آب دهانِ مار بدان آميخته ، يا زهر مار بر آن ريخته. گفتم: صله است يا زكات؟ يا صدقه است كه گرفتن صدقه بر ما حرام است؟
گفت: نه اين است و نه آن؛ بلكه ارمغان است.
گفتم: مادرت بر تو بگريد ، آمده اى مرا از دين خدا بگردانى؟! آيا خِرَد آشفته اى يا ديوانه اى يا هذيان مى گويى؟
به خدا اگر هفت اقليم را با آنچه زير آسمان هاست ، به من دهند ، تا خدا را نافرمانى نمايم و پوست جوى را از مورچه اى به ناروا بربايم ، چنين نخواهم كرد. به درستى كه دنياى شما نزد من خوارتر است از برگى در دهان ملخى كه آن را مى خايد و طعمه خود مى نمايد. على را با نعمت هاى زودگذر و خوشى هاى ناپايدار چه كار؟! پناه مى بريم به خدا از خفتن عقل و زشتى لغزش ها ، و از او يارى مى خواهيم. ^۲