نيروهاى مقابل نيز قرار نگرفت و به گفته امام ، از كسانى بود كه :
خَذَلُوا الحَقَّ ولَم يَنصُرُوا الباطِلَ . ^۱
دست از يارى حق كشيدند و باطل را نيز يارى ندادند .
برخى از اسناد تاريخى ، نشان دهنده آن است كه او در فرجام زندگى ، بر سهل انگارى خود و يارى نكردن على عليه السلام ، عميقاً تأسّف مى خورد و مى گفت :
ما آسي عَلى شَيءٍ إلاّ أنّي لَم اُقاتِل مَعَ عَلِيٍّ الفِئَةَ الباغِيَةَ . ^۲
بر هيچ چيز تأسّف نمى خورم ، جز آن كه به همراه على ، با گروه طغيانگر نجنگيدم .
البته برخى از منابع ، مراد از «فئة باغية» در كلام وى را خوارج ^۳ يا حَجّاج ^۴ يا ابن زبير ^۵ دانسته اند كه با توجه به قيد : «مع علىّ» در نصّى كه بدان اشاره شد ، جايى براى احتمالات ديگر نيست .
او مى گفت : هركس مرا به نماز فراخواند ، از او پيروى مى كنم ، از هر گروه كه باشد و از كسى كه مرا به جنگ بخواند ، پيروى نمى كنم . ^۶
در حاكميت و اطاعت از حاكم نيز او به «قانون غلبه» باور داشت و مى گفت : حكومت ، حق كسى است كه بر مردم ، تسلّط و غلبه يابد . ^۷
چنين بود كه چون على عليه السلام در بيعت بر آزادى و اختيار مردم ، تأكيد مى كرد و مى گفت : «با اجبار ، هيچ كس را بر اطاعت از خويش وادار نمى كنم» ، عبد اللّه ، از

از مسائل سياسى و اجتماعى ، كناره گيرى كرد .
در جنگ هاى روزگار حاكميت على عليه السلام نيز عبداللّه بن عمر ، سياست اجتماعى اش را بر اين استوار داشته بود كه كنار بماند .
اين ديدگاه عبد اللّه بن عمر ، روشن بود كه از سرِ تأمّل و چونان جريانى در سرتاسر زندگانى او نبود . او در روزگار خلفاى پيشين ، چنين نكرده بود ، چنان كه در روزگار حاكمان پس از على عليه السلام نيز چنين نكرد . او با معاويه ^۱ و يزيد ^۲ (كه تعداد زيادى از چهره هاى برجسته امّت و اصحاب ، از جمله حسين بن على عليهماالسلام با او بيعت نكردند) بيعت كرد . او با عبدالملك نيز بيعت كرد . ^۳
هنگامى كه محمّد بن حنفيه از بيعت با عبدالملك تن زد و بيعتش را بر بيعت همه مردم ، مشروط ساخت ، ^۴ عبد اللّه بن عمر با عبدالملك بيعت كرد و محمّد را نيز بر بيعت ، تشويق كرد .
شگفتا كه عبد اللّه ، شبانه براى بيعت با عبدالملك ، به سوى حجّاج بن يوسف رفت ، تا دست در دست او نهد و يك شب ، بدون بيعت نماند ، چون از پيامبر خدا روايت كرده بود كه: «اگر كسى بميرد و پيشوايى نداشته باشد ، بر مرگ جاهلى مرده است». حجّاج ، آن حاكم جبّار ، متكبّر و ستم پيشه هم كه مى دانست اين همه ، از سرِ ترس ، زبونى و بيچارگى است ، تحقيرش نمود و پايش را از رخت خواب دراز كرد ، تا عبد اللّه ، دست بر پايش نهد و بيعت كند ! ^۵
او در روزگار حكومت على عليه السلام ، در جنگ ، با وى همراهى نكرد . ^۶ البته در