كه مى شد، عصر را مى خواند. ^۱

ب . حدود آن

۲۱۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله:اگر اين مسجد من تا صنعا ساخته مى شد، باز مسجد من بود. ^۲

۲۱۷.ذريح محاربى:از امام صادق عليه السلام درباره محدوده مسجد پرسيدم. فرمود: از ستون تا بالا سر قبر تا دو ستون پشت منبر در سمت راست قبله. و از پشت منبر راهى بود كه گوسفند از آن مى گذشت، يا كسى كه كجكى بخواهد برود و پنداشت كه محوطه مسجد تا سنگفرش جزء مسجد است. ^۳

توضيحى درباره توسعه مسجد پيامبر

مسجد نبوى مانند مسجد الحرام توسعه هاى مكرّرى را شاهد بوده است . نخستين توسعه به دست مبارك سازنده آن ، حضرت رسول اكرم در سال هفتم هجرى صورت گرفته است . سپس عمر به سال ۱۷ هجرى و عثمان به سال ۲۹ هجرى ، هر يك اندكى از سمت غرب و شمال به مسجد افزودند . عثمان از سمت قبله «جنوب مسجد» نيز چند ستون افزود و براى مسجد محراب ساخت .
در سال ۸۸ هجرى عمر بن عبدالعزيز هنگام ولايتش بر مدينه از سوى وليد بن عبدالملك ، شش ستون از شرق و غرب و چهارده ستون در شمال مسجد افزود . سپس مهدى عباسى در سال ۱۶۱ هجرى ناحيه شمالى مسجد را توسعه داد .

۱ / ۵

مسجد پيامبر

الف . بناى آن

۲۱۵.امام صادق عليه السلام:رسول خدا صلى الله عليه و آله مسجد خويش را با خشت هاى يك رديفه ساخت. چون مسلمانان زياد شدند، گفتند: يا رسول اللّه ! كاش فرمان دهى بر مسجد بيفزايند فرمود: باشد. دستور داد بر آن افزودند و از يك خشت و نيم بنا كرد. باز هم مسلمانان زياد شدند و گفتند: يا رسول اللّه ! كاش دستور دهى مسجد را بزرگ كنند. فرمود: باشد. و دستور داد آن را بزرگ كردند و ديوار آن را با دو رديف خشت بنا كرد. سپس گرما بر آنان شدّت يافت. گفتند: يا رسول اللّه ! كاش دستور مى دادى سايه بانى بر مسجد مى زدند. دستور داد تا ستونهايى از تنه درخت خرما بر پا كردند، سپس چوب هاى پهن، شاخ و برگ خرما و اِذخر ^۱ بر آن افكنند و در آن به سر بردند، تا آن كه باران ها به آنان رسيد و از مسجد بر آنان مى چكيد. گفتند: يا رسول اللّه ! كاش فرمان دهى مسجد را گِل اندود كنند. فرمود، نه، بلكه سقف و سايه بانى همچون سايه بان موسى. چنان بود تا آن كه رسول خدا صلى الله عليه و آله از دنيا رفت. ديوار مسجد پيش از آن كه سايه بان بر آن بزنند، به اندازه قامت بود. هرگاه كه سايه به اندازه يك ذراع . كه به اندازه آغل بُز بود . مى رسيد، نماز ظهر را مى خواند. سايه دو برابر آن