از اين تعريف، شقوق ديگرى را نيز مى توان استنباط نمود. يكى، اين كه: اگر كسى به خاطر نابودى نعمت ديگرى خوش حال شود و يا به خاطر ناگوارى هاى كسى شادمان گردد، چنين فردى حسود است؛ چرا كه وى همانند كسى است كه قبل از بين رفتن نعمت، آرزوى نابودى آن را داشته است. البتّه چه بسا قساوت، در صورت دوم (شادمانى بر ناگوارى هاى كسى) بيشتر نيز باشد؛ زيرا در صورت اوّل، شايد فرد به هنگام مصيبت ديگران متأثّر شود، امّا در صورت دوم، فرد، قَسىّ القلب و بى رحم گرديده است و گويا از انسانيت، برهنه شده است، و به قول سعدى:

تو كز محنت ديگران بى غمىنشايد كه نامت نهند آدمى . ^۱
شِقّ ديگر، اين كه: اگر كسى به خاطر دستيابى يك مؤمن به نعمتى، غمگين شود، اين فرد نيز داراى حسادت است؛ زيرا وى در حقيقت، قبل از دستيابى ديگرى به نعمت، آرزوى دست نيافتن به آن را براى وى داشته است و آرزو كردنِ دست نيافتنِ كسى به نعمت، با آرزو كردن نابودى نعمتى كه شخص به آن دسته يافته است، مساوى است.
قرآن كريم به اين دو نوع حسادت، اشاره نموده است:
«إِن تَمْسَسْكُمْ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَإِن تُصِبْكُمْ سَيِّئَةٌ يَفْرَحُواْ بِهَا وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ لاَ يَضُرُّكُمْ كَيْدُهُمْ شَيْـئا إِنَّ اللَّهَ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطٌ . ^۲ اگر نيكى به شما برسد، آنان را ناراحت مى كند، و اگر حادثه ناگوارى براى شما رخ بدهد، خوش حال مى شوند. و [امّا] اگر [در برابرشان] استقامت و پرهيزگارى پيشه كنيد، نقشه هاى [خائنانه] آنان، به شما زيانى نمى رساند. خداوند به آنچه انجام مى دهند، احاطه دارد» .
از اين مطالب، روشن شد كه حسد ، از امراض قلبى (باطنى) و داخل در دايره ذهن است. بنا بر اين، اگر تأثير حسد، از حيطه ذهن و درون، به هر شكل ممكن (چه به

كسى به شما توجّهى نمى كند و همه تيم مقابل را تشويق مى كنند. از دست دوستانتان خشمگين مى شويد و آنها را مقصّر مى دانيد و هم زمان، ترس و نگرانى از ناتوانى، وجودتان را مى گيرد: « چرا من، اين قدر بى عرضه و ناتوانم؟ چرا نمى توانم يك قهرمان باشم؟ ». و مثل اين كه اين بحران روحى، براى شما پايان ندارد و در نهايت، حتّى از دست خودتان هم خشمگين مى شويد.
تركيبى از چنين احساس هاى متفاوت و متضادّى است كه مى تواند به كلّى ، حالت روحى شما را در هم بريزد و شما را به شخصى بداخلاق تبديل كند.
در حقيقت، حسادت ، احساسى است كه بيش از همه، خودِ شخص را آزار مى دهد . اين احساس مى تواند با چنان شدّتى بروز يابد كه علاوه بر آزار خود، ديگران را نيز عذاب داده، مانع پيشرفت امور شود.
اگر بخواهيم حسادت را از جهت مفهومى نيز بررسى كنيم، خواهيم ديد كه در لغت، به معناى « بد خواستن » يا « بدخواهى » است ^۱ و در اصطلاحِ حكمت و اخلاق، به معناى اين است كه فرد، نابودى نعمت يا نعمت هاى ديگرى را آرزو كند. ^۲
در حقيقت، معناى حسادت، همين آرزو كردن نابودى نعمت ديگران است، خواه اين نعمت را براى خود نيز بخواهد يا نه؛ چرا كه گاهى حسود، خود، همان نعمت يا حتّى بهتر از آن را دارد و گاه داشتن آن نعمت را براى خود، كسر شأن مى داند، ولى با اين حال از تنعّم ديگرى، رنج مى برد و مى خواهد كه آن نعمت از او گرفته شود. در اين باره، از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نقل شده است كه:
اَلحاسِدُ، الّذى يَتَمنّى زَوالَ النِّعْمَةِ عَنْ صاحِبِها وَ إِنْ لَمْ يُرِدْها لِنَفْسِهِ. ^۳ حسود، كسى است كه نابودى نعمتى را از صاحب آن، خواهان است، اگرچه آن نعمت را براى خود نخواهد.