رفتارهاى نامطلوب است.
در اين حالت، شخص، نعمت ها، امتيازات و توانمندى هاى خويش را نخواهد ديد و گويا چشمانش براى ديدن نعمت هايى كه خداوند به او داده است، كور شده است. او فقط به دارايى هاى ديگران مى نگرد و همه را از خويش خوش بخت تر مى پندارد و در مقايسه خود با ديگران، خود را كوچك و بى چيز ارزيابى مى كند و تمام فضل هاى خداوند را انكار مى كند. در چنين حالتى است كه شخص، دچار حسادت مى شود. امام صادق عليه السلام مى فرمايد:
الْحَسَدُ أَصْلُهُ مِنْ عَمْىِ الْقَلْبِ وَ جُحُودِ فَضْلِ اللّه تَعالى. ^۱ ريشه حسد، از كورى دل و انكار فضل خداوند متعال است.
و چنان كه توضيح داديم، ريشه اين كوردلى، همان « عقده حقارت » در درون فرد است.
حضرت سليمان عليه السلام هنگامى كه تخت ملكه را نزد خود حاضر ديد، گفت:
«هَـذَا مِن فَضْلِ رَبِّى لِيَبْلُوَنِى ءَأَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ. ^۲ اين از فضل پروردگار است [و نه به خاطر استحقاق من،] تا مرا بيازمايد كه : آيا شكر [نعمت او را] به جا مى آورم، يا كفران مى كنم؟» .
در اين جمله، چند نكته است:
اوّلاً، حضرت سليمان عليه السلام نعمت دهى خداوند و بهره مندى خويش از نعمت هاى او را مى ديد و به آن اقرار مى كرد .
ثانياً، در عين دارا بودن، دچار غرور و نخوت نمى شد و آن را براى امتحان خويش ارزيابى مى كرد.
او در اين ميان، نه فضل خداوند را منكر مى شد ـ تا دچار كفر بشود ـ و نه دچار

ناراحت كننده و غيرقابل تحمّل درآيد.
در اين صورت است كه « عقده حقارت » به وجود مى آيد و سلامت و تعادل روان، مختل مى شود. احساس حقارت عميق و پايدار، در بر دارنده « احساس بى ارزشى » و « باور نداشتن خود » است.
يك جوان سالم، وقتى در تلويزيون، وزنه بردارى را مى بيند كه به آسانى وزنه هاى چند صد كيلويى را بلند مى كند و مورد تشويق هزاران تماشاچى قرار مى گيرد، هيجان زده مى شود و آميزه اى از شگفت زدگى، قدردانى و احساس ناتوانى به او دست مى دهد.
مى توان تصوّر كرد كه جوان بيننده، چند دقيقه اى به فكر فرو مى رود و با خود زمزمه مى كند كه: « خوشا به حالش! چه قدر قدرت دارد و چه اندازه محبوب است! »؛ امّا احساس كوچكى و عجز او به دو دليل، پايدار نمى ماند و او مشغول فعاليت هاى اصلى خود مى شود:
يك. آگاهى به تفاوت هاى فردى و بالاتر از آن، باور داشتن آنها يعنى پذيرفتن اين مطلب كه هر انسانى، به دليل تأثيرات مختلفى كه از عوامل گوناگون (مانند: توارث، جنسيت، تربيت، تغذيه، آب و هوا، محيط اجتماعى و...) مى گيرد، با انسان هاى ديگر و حتّى با خواهر و برادر خود فرق دارد.
دو. برخوردارى از توانايى هاى مثبت اكتسابى كه به او احساس ارزشمندى مى دهند ، بدين شكل كه اگر در صحنه ورزش موفّق و معروف نيست، در زمينه هنر، درخشش و توانايى دارد، يا اگر از نظر اندام و ظاهر به دوست خود نمى رسد، شاگرد موفّق كلاس است.
امّا واى به روزى كه يك انسان، خود را نپذيرد، به خويشتن احترام نگذارد و نعمت هاى بى شمار خداوند را ناديده بگيرد. در چنان حالتى است كه ما با « عقده حقارت » رو به رو هستيم؛ عقده اى كه منشأ بسيارى از عواطف ناخوشايند و