43
شعله هاي سرد

منابع كمياب، رقابت رخ مى دهد، اعضاى گروه ها يكديگر را عاملى براى ناكامى احتمالى يا واقعى محسوب مى كنند و اظهار مى دارند كه: « اگر وى به مزايايى دست بيابد، ديگر چيزى به ما نخواهد رسيد » و به اين ترتيب، يك نگرش ساده منفى، به گرايشى قوى با خشونت مى انجامد. ۱ نمودار پيامدهاى احتمالى رقابت
خود پنداره فرد و انتظاراتش از ديگران نيز در كشاندن فرد به سوى رفتارهاى پرخاشگرانه نقشى اساسى دارد. كسى كه خود را از ديگران بالاتر مى داند و براى خود شأن و اعتبار ويژه اى قائل است، انتظار دارد كه همواره ديگرانى كه از نظر او پايين ترند، در خدمت او باشند و در همه حال، او و خواسته هايش را مقدّم بدارند؛ ولى چون در اغلب موارد، اين برترى، توهّم است و يا دست كم، ديگران آن را نمى پذيرند و حاضر نيستند زير بار لوازم غيرمنطقى آن بروند، با او به مقابله بر مى خيزند و از وى اطاعت نمى كنند. اين خود، خشم فرد متكبّر و خودخواه را بر مى انگيزد و او را به سوى رفتارهاى پرخاشگرانه سوق مى دهد. ۲ همچنين حسود احساس مى كند كه همه امتيازات زندگى، حقّ مسلّم اوست و ديگران با زور آن را از وى گرفته اند. از اين رو، صاحبان نعمت را تنها به خاطر اين كه از چنان نعمتى برخوردارند و او از آن بى بهره است، مورد خشم خود قرار مى دهد. بنا بر اين، خشم او، هميشه متوجّه افراد بى گناهى است كه تنها گناه آنان، صاحب امتياز و نعمت بودن است. امام على عليه السلام مى فرمايد:

1.روان شناسى اجتماعى ، ص ۲۰۹ .

2.همان ، ص ۳۲۱ .


شعله هاي سرد
42

پس همگى غذا را ميل كردند و از مجلس به سلامت بيرون آمدند. عبد اللّه بسيار تعجّب نمود و گمان كرد كه در غذا زهر نكرده اند. دستور داد يهوديانى كه شمشير به دست بودند، از زيادى غذا بخورند؛ ولى همگى پس از خوردن، از بين رفتند.
از آن سو، دختر عبد اللّه كه عروس بود، فرش روى گودال را كنار زد و ديد كه زمين، سخت و محكم شده است. پس بر روى آن فرش نشست و در گودال فرو افتاد و صداى ناله اش بلند شد و از بين رفت. عبد اللّه دستور داد كه علّت فوت او را اظهار نكنند.
چون اين خبر به پيامبر صلى الله عليه و آله رسيد، پيامبر صلى الله عليه و آله از عبد اللّه حسود، علّت مرگ آنان را پرسيد. گفت: دخترم از پشت بام افتاد و آن گروه ديگر به اسهال مبتلا شدند. ۱ اين حكايت، نمونه اى از رفتار حسودان است كه چگونه خشم بر آنها غالب مى شود و البتّه خداوند، مؤمنان را از شرّ حسودان حفظ مى كند.
امّا چرا حسود احساس خشم مى كند و چگونه اين هيجان در او ايجاد مى شود؟
در آغاز بايد گفت كه خشم، امرى شيطانى است و شيطان با ابزار قرار دادن آن، انسان ها را صيد مى كند و آنان را از طريق سعادت، منحرف نموده، به راه شقاوت مى كشاند. ۲ علاوه بر اين ، يكى از علل پرخاشگرى حسود، پيش داورى است.
هاولدز و سيرز كه در پژوهشى (منتشر شده به سال ۱۹۴۰ م) ، به بررسى ابعاد پرخاشگرى پرداختند، معتقدند پرخاشگرى غالباً از ناكامى ناشى مى شود. آنان در اين پژوهش، با بررسى مسائل مربوط به پيش داورى، به اين باور رسيده اند كه وقتى بر سر

1.خزينة الجواهر، ص ۳۴۴؛ بحار الأنوار ، ج ۱۷ ، ص ۳۱۸ .

2.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى فرمايد: « الْغَضَبُ جَمَرَةُ الشَّيْطانِ... وَ قالَ إِبْليسُ ـ عَلَيْهِ اللَّعْنَةُ ـ الْغَضَبُ وَهْقى وَ مِصْيادى وَ بِهِ أَصُدُّ خيارَ الْخَلْقِ عَنِ الْجَنَّةِ وَ طَريقِها ؛ غضب ، آتش شيطان است ... و ابليس ـ كه لعنت بر او باد ـ گفت : غضب ، ريسمان و دام من است و به وسيله آن بهترينِ خَلق را از بهشت و راه آن ، باز مى دارم » (بحار الأنوار، ج ۷۳، ص ۲۶۵، ح ۱۵) .

  • نام منبع :
    شعله هاي سرد
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد علي سروش
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5544
صفحه از 168
پرینت  ارسال به