عجب است از كسانى كه ادّعاى عبوديت مى كنند، امّا در مقدّرات خود، با خدا منازعه و از او شكايت دارند! عارفان حقيقى، تسليم حق اند و به مقدّرات الهى راضى اند و از بلاها و امتحاناتِ سخت و كمبودها گله ندارند و به داده ها و نداده ها كامشان شيرين است. ^۱ رودكى مى گويد:

به روز نيك كسان گفت: غم مخور، زنهاربسا كسان كه به روز تو آرزومند است . ^۲
امام على عليه السلام مى فرمايد :
مَنْ رَضِىَ بِرِزْقِ اللّهِ ، لَمْ يَحْزَنْ عَلى ما فاتَهُ . ^۳ كسى كه به روزىِ خدا خوشنود باشد، بر آنچه از دست مى رود، اندوهگين نمى شود.
همچنين فرموده است:
إِنّ أَهْنَأَ النّاسِ شَيْئَا مَنْ كانَ بِما قَسَّمَ اللّهُ لَهُ راضِيا . ^۴ آن كس كه به قسمتى كه خدا براى او معيّن كرده، راضى است، گواراترين زندگى را دارد.
و نيز فرموده است:
اِرْضِ تَسْتَرِحْ . ^۵ راضى باش، آسوده خواهى بود.

۲. احساس اندوه

امام على عليه السلام مى فرمايد:

محروم مى كند، تنها، به اين دليلِ بيهوده كه ممكن است شخصى، بيشتر و بهتر از آنها را داشته باشد. وى ارزش واقعى آنچه را دارد، در نظر نمى گيرد؛ بلكه به رابطه و تناسب آن با چيزهايى كه در دست ديگران است، فكر مى كند، و به قول سنايى غزنوى:

نى كه بيمار حسد را باشره در قحطْ سالگرش عيسى خوان نهد، بر وى نباشد خوش گوار . ^۱
اين احساس، ذهن حسود را به خود مشغول نموده، وى را از تمام زيبايى ها و لذّت هاى زندگى محروم مى كند. امام صادق عليه السلام مى فرمايد:
لا لِحَسُودٍ لَذَّةٌ . ^۲ حسود، بهره اى از لذّت ندارد .
اين، در حالى است كه عدم رضايت از زندگى ـ كه در حقيقت به عدم رضايت از قضا و قدر الهى بر مى گردد ـ موجب خشم خداوند مى شود. ^۳ خداوند كريم در قرآن، مؤمنان را با اين صفت كه هميشه از خداوند خشنودند، توصيف فرموده است:
«رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُواْ عَنْهُ . ^۴ خدا از مؤمنان ، خشنود است و آنان هم از خدا خشنودند» .
نيز امام سجّاد عليه السلام مى فرمايد:
الصَّبْرُ والرِّضا عَن اللّهِ رَأْسُ الطّاعَةِ . ^۵ صبر و رضا، رأس همه طاعات اند.