انسان در برخورد با نادانان با آن مواجه مى شود.
در چنين مواردى، انسان بايد از برخورد و مقابله به مثل، صرف نظر كند و خُلق و خوى مدارا پيش بگيرد. او بايد سعى كند با تمرين گذشت و چشم پوشى، با چنين افرادى مدارا كرده، زود عكس العمل نشان ندهد. به عبارت ديگر، انسان بايد در برخى موارد، خود را به تغافل بزند، گويى متوجّه نشده كه ديگرى چه كرده و يا چه گفته است . او بايد برخورد ناسالم ديگران را نديده بگيرد و با اين كه در حقّ او دشمنى كرده اند، نه تنها با آنان دشمنى نورزد، بلكه به آنان خدمت كند. اگر انسان در زندگى اش از چنين خلق و خويى برخوردار باشد كه در برابر غرض ورزى و آزار و اذيّت ديگران مدارا كند، مى تواند بارش را به منزل برساند.

بتوان به حرف نرم، دل سنگ آب كردشير ازملايمت، به شكر دست يافته است. ^۱
اگر از تحمّل من ظلم شد زبون، چه عجبفلك ، حريف زبردستىِ مدارا نيست. ^۲
حال اگر انسان بخواهد در برابر هر كسى كه در حقّ او كوتاهى و يا دشمنى مى كند، ستيزه جويى كند و بنا بر پرخاش كردن بگذارد، نيروهايش صرف درگيرى و پرخاشگرى مى شود و از سويى خاطرش آشفته مى گردد و از سوى ديگر وقتش تلف مى شود و فرصت ها را از دست مى دهد، ضمن اين كه كدورت ها و دشمنى ها نيز افزوده مى گردد. پس، بهترين راه مواجهه با اين افراد، مداراست؛ چرا كه مدارا و نرمش با ديگران ، شيوه خردمندان و كليد درستى و رستگارى است. امام على عليه السلام مى فرمايد :
عَلَيْكَ بِالْرِّفْقِ ؛ فَإِنَّهُ مِفْتاحُ الصَّوابِ وَ سَجيَّةُ أُولِى الأَلْبابِ. ^۳ بر تو باد نرمش (مدارا با ديگران)؛ زيرا آن، كليدِ درستى و روش خردمندان است.
نيز مى فرمايد:

ثَلاثَةٌ لا يُعْذَرُ الْمَرْءُ فيها : مُشاوَرَةُ ناصِعٍ و مُداراةُ حاسِدٍ وَ التَّحَبُّبُ إلَى النّاسِ . ^۱ مرد را از سه چيز، گريزى نيست: مشاوره با نصيحت كننده، مدارا با حسود، و دوستى با مردم.
مدارا، از نظر معنا به «رِفق» نزديك است؛ زيرا مدارا به معناى نرمى، ملايمت در رفتار، حسن معاشرت با مردم و تحمّل ناگوارى و آزار آنهاست. احاديث فراوانى در ستايش مدارا و فوايد دنيوى و اخروى آن رسيده است. از جمله، پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مى فرمايد:
ثَلاثٌ مَنْ لَمْ يَكُنْ فيه، لَمْ يَتِمَّ لَهُ عَمَلٌ : وَرَعٌ يَحْجُزُهُ عَنْ مَعاصِى اللّهِ ، وَ خُلْقٌ يُدارى بِهِ النّاسَ ، وَ حِلْمٌ يَرُدُّ بِهِ جَهْلَ الْجاهِلِ . ^۲ سه چيز است كه اگر در كسى نباشد، عملش تمام نمى گردد: ورعى كه وى را از گناه باز دارد، اخلاقى كه با آن با مردم مدارا كند، و حلمى كه با آن، نابخردى سبُك سران را دفع كند.
پيامبر خدا در جاى ديگر، « مدارا با مردم » را در رديف انجام دادن واجبات مى شمرند:
إنّا مَعاشِرَ الأَنْبِياءِ أُمِرْنا بِمُداراةِ النّاسِ كَما أُمِرْنا بِأَداءِ الْفَرائِض. ^۳ ما پيامبران به مدارا با مردم، مأمور گشته ايم، چنان كه به انجام دادن واجبات مأمور گشته ايم.
گاهى انسان با اشخاصى مواجه مى شود كه از روى حسادت، رفتارى ناشايست از خود نشان مى دهند و گاهى حسادت، آنان را وا مى دارد كه در هنگام معاشرت با ديگران، رفتارى را از خود بروز دهند كه به ديگران زيان مى رساند. سخن در اين است كه در مواجهه با اين افراد، انسان چه رويه اى را بايد پيش بگيرد؛ زيرا اگر انسان در برابر كسى كه در حقّ او دشمنى و يا كوتاهى و بى ادبى مى كند، بخواهد همانند او رفتار كند، كار به درگيرى و برخورد مى انجامد و با همان مشكلى مواجه مى شود كه