تمرين ترتيب اثر ندادن به حسادت و رفتار نمودن بر ضدّ آن

فرد بايد در مقام عمل، نه تنها به خواسته هاى نفْسانى خود اعتنا نكند، بلكه خلاف آنها را انجام دهد. مثلاً اگر دلش مى خواهد از كسى بدگويى كند، بايد زبانش را كنترل نمايد؛ بلكه به مدح او بپردازد . يا اگر مى خواهد به كسى زيانى برساند، بايد خود را از اين قصد منصرف كند و از هر گونه احسان به او خوددارى نورزد. يا اگر در فكر تنزّل مقام رفيقش است، در ترفيع او بكوشد و كار همه را حمل بر صحّت كند. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مى فرمايد :
إِذا حَسَدْتُمْ فَلا تَبْغُوا . ^۱ هنگامى كه رشك مى بريد، ظلم نكنيد.
و در جاى ديگر مى فرمايد:
كُلُّ بَنى آدَمَ حَسُودٌ ، لا يَضُرُّ حاسِدا حَسَدُهُ ما لَمْ يَتَكَلَّمْ بِاللِّسانِ أَوْ يَعْمَلْ بِالْيَدِ . ^۲ هر بنى آدمى حسود است. [در عين حال] ، اگر طبق حسد تكلّم نكند و با جوارحش عملى را مرتكب نشود، حسدش به او ضررى نمى رساند. امام صادق عليه السلام مى فرمايد:
ثَلاثَةُ لَمْ يَنْجُ نَبىٌّ فَمَنْ دُونَهُ : التَّفَكُّرُ فِى الْوَسْوَسَة فِى الْخَلْقِ وَ الطّيرَةُ وَ الْحَسَدُ ، إلاّ أَنَّ الْمُؤْمِنَ لا يَسْتَعْمِلُ حَسَدَهُ . ^۳ سه چيز است كه نبى و كمتر از نبى، از آن نجات نمى يابد: تفكّر درباره وسوسه در خلق، فال بد زدن، و حسد، جز اين كه مؤمن طبق حسدش عمل نمى كند .

روش هاى عاطفى

ايجاد رابطه عاطفى مثبت بين خود و فرد مورد حسادت، زمينه را براى برطرف شدن حسادت و از بين رفتن آثار روانى نامطلوب آن فراهم مى كند. اين، روشى است كه

۳. چه تصوّرى از خودت دارى كه مى خواهى صاحب آنچه ديگران دارند، بشوى و يا مثل ديگران باشى؟ اگر اين اتّفاق نيفتد، چه پيش خواهد آمد؟
۴. به كدامين باورها نياز دارى تا تو دقيقاً همين طور كه هستى، شاد باشى، بدون توجّه به آنچه ديگران دارند يا هستند؟
۵. كدام باورها بايد تغيير كنند تا برايت ثابت شود كه آنچه را تو به خاطر آن حسادت مى ورزى ، دارى و يا مى توانى داشته باشى ؟ ^۱ ۶. آيا درباره آنچه احساس مى كنى ، چيزى وجود دارد كه دوست داشته باشى با ديگران مطرح كنى؟ چه چيزى را دوست دارى فاش نمايى؟
اكنون ممكن است شما دوست داشته باشيد شرح دهيد كه در شرايط و موقعيت هاى آينده چه طور فكر خواهيد كرد، يا اين كه در آن موقعيت ها احساس شما چگونه خواهد بود و چه واكنشى را نشان مى دهيد. بهتر است فكر، احساس و واكنش خود را در شرايط و وضعيت هاى فرضى آينده، چنان كه گويى همين حالا اتّفاق افتاده اند و واقعيت دارند، توصيف كنيد و بنويسيد.

روش هاى رفتارى

تهذيب نفْس، چه در تخليه از رذايل ، و چه در تخليه همراه با زينت بخشى به فضايل، از انديشيدن، علم و شناخت شروع مى شود، با تمرين عملى تداوم مى يابد و در نهايت، آثار آن، به صورت ملكات ثابتى در نفْس انسان، ماندگار خواهد شد.
بنا بر اين، كسى كه به حسادت مبتلا شده، غير از رسيدگى به جنبه هاى فكرى و شناختى، بايد از نظر عملى هم روش هايى را براى از بين بردن آثار نامطلوب حسادت به كار ببندد.