بخل ۱ و رذايل اخلاقى ديگر نيز صادق است. در مورد حسد نيز كه موضوع اصلى اين نوشتار است، بايد گفت: وقتى دنيا در نظر فردى بى ارزش شد، بودن يا نبودن آن در دست كسى ديگر، براى او اهمّيت ندارد. از اين رو، چنين فردى هيچ گاه به كسى حسادت نمى ورزد . از آن سو ، افرادى كه دچار خودكم بينى اند و براى خود ارزشى قائل نيستند، به راحتى در دام اعمال غير اخلاقى گرفتار مى شوند و حتّى از آسيب رساندن به ديگران نيز هيچ ابايى ندارند. امام هادى عليه السلام در اين باره مى فرمايد:
مَنْ هانَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ ، فَلا تَأْمَنْ شَرَّهُ . ۲ از آسيب رساندن كسى كه براى خود ارزشى قائل نيست، در امان مباش. امام على عليه السلام نيز مى فرمايد :
مَنْ هانَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ ، فَلا تَرْجُ خَيْرَهُ . ۳ به خير كسى كه كرامتى براى خويشتن قائل نيست، اميدوار مباش.
اين موضوع به صورت علمى و تجربى نيز آزمايش و اثبات گرديده است. ۴
راه هاى دفاع از عزّت نفس
انسان ها در ارزيابى حرمت خود، تفاوت هاى بسيارى با يكديگر دارند. افراد افسرده، احساس خودكم بينى و بى ارزشى مى كنند و افراد خودشيفته، ارزش خود را تا حدّ خودپرستى بالا مى برند؛ ولى بيشتر انسان ها احساس مثبت نسبت به خود را در حدّ متعادل نگه مى دارند. اين، در حالى است كه انگيزه دفاع از حرمت خود، تقريباً در همه انسان ها موجود است و همگان براى نيل به اين هدف، ابزارهاى فراوانى در اختيار دارند كه به برخى از آنها اشاره مى كنيم:
يك. كمتر فردى پيدا مى شود كه در تمام زمينه ها (زندگى خانوادگى، شغل، روابط
1.امام على عليه السلام مى فرمايد: « الْغيبَةُ جَهْدُ الْعاجِزِ ؛ غيبت ، نهايت كوشش فرد ناتوان است » (نهج البلاغة، حكمت ۴۵۳) .
2.امام على عليه السلام مى فرمايد : « اَلْكاذِبُ مَهانٌ ذَليلٌ ؛ دروغگو حقير و خوار است » (غرر الحكم ، ح ۳۳۹) .
3.امام على عليه السلام مى فرمايد: «أزْرى بِنَفْسِهِ مَنْ اسْتَشْعَرَ الطَّمَعَ ؛ آن كس كه طمع ورزيد، خود را خوار كرد» (نهج البلاغة، حكمت ۲) .
4.امام على عليه السلام مى فرمايد: « مَنْ بَخِلَ بِمالِهِ ، ذَلَّ ؛ هر كه در مال خود بخل ورزد ، خوار شود » (غرر الحكم ، ح ۱۲۵۸) .