دوستانه، تحصيل ، و...) موفّق باشد . ممكن است آرزو داشته باشيم محقّقى توانا، نويسنده اى برجسته و همسر و پدرى موفّق باشيم؛ امّا بايد بدانيم موفّقيت در تمام اين زمينه ها همواره ميسّر نخواهد بود. از سوى ديگر، براى آن كه ناكامى در برخى از زمينه ها به ارزيابى مثبت ما از خويشتن لطمه نزند، بايد به طور گزينشى برخى ويژگى هاى خود را مورد توجّه قرار دهيم و برخى ديگر را ناديده بگيريم. مثلاً اگر در زندگى خانوادگى يا حرفه اى موفّق بوديم، ولى نتوانستيم در زمينه تحصيل ، توفيقى به دست آوريم، با خود خواهيم گفت: آنچه اهمّيت دارد، زندگى خانوادگى يا حرفه اى است و شكست در كنكور چندان اهمّيتى ندارد.
از اين جا معلوم مى شود كه برخوردارى خودپنداره از جنبه هاى متنّوع، تا چه حد در ارزيابى مثبت افراد از خويشتن نقش دارد .
چنين افرادى هنگام رو به رو شدن با حادثه اى منفى، با تمركز بر جنبه هاى مثبت زندگى، با مشكلِ به وجود آمده ، كنار مى آيند.
همچنين از آن جا كه اين گونه افراد جنبه هاى مختلف ديدشان را نسبت به خود از هم تفكيك كرده اند، آسيبى كه براى جنبه اى از آن رخ مى دهد، به جنبه هاى ديگر سرايت نمى كند. مثلاً اگر چنين افرادى در راهيابى به دانشگاه كامياب نباشند، موفّقيت هاى ديگر زندگى خود را برجسته مى كنند و از اين راه، با شكست تحصيلى خود كنار مى آيند، ضمن اين كه شكست در اين زمينه، جنبه هاى ديگر زندگى آنان را تحت تأثير قرار نمى دهد.
دو. راه ديگر براى حفظ حرمت خود، آن است كه فرد، بازخوردهاى مطلوب ديگران نسبت به خودش را صحيح و بازخوردهاى نامطلوب آنان را نادرست تلقّى كند. براى مثال ، دانش آموزى كه در امتحان نمره كم گرفته است، اعتبار سؤالاتى را كه بدون پاسخ گذاشته، زير سؤال مى برد؛ امّا كيفيت سؤالاتى را كه پاسخ صحيح به آنها داده است، خوب ارزيابى مى كند.

بخل ^۱ و رذايل اخلاقى ديگر نيز صادق است. در مورد حسد نيز كه موضوع اصلى اين نوشتار است، بايد گفت: وقتى دنيا در نظر فردى بى ارزش شد، بودن يا نبودن آن در دست كسى ديگر، براى او اهمّيت ندارد. از اين رو، چنين فردى هيچ گاه به كسى حسادت نمى ورزد . از آن سو ، افرادى كه دچار خودكم بينى اند و براى خود ارزشى قائل نيستند، به راحتى در دام اعمال غير اخلاقى گرفتار مى شوند و حتّى از آسيب رساندن به ديگران نيز هيچ ابايى ندارند. امام هادى عليه السلام در اين باره مى فرمايد:
مَنْ هانَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ ، فَلا تَأْمَنْ شَرَّهُ . ^۲ از آسيب رساندن كسى كه براى خود ارزشى قائل نيست، در امان مباش. امام على عليه السلام نيز مى فرمايد :
مَنْ هانَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ ، فَلا تَرْجُ خَيْرَهُ . ^۳ به خير كسى كه كرامتى براى خويشتن قائل نيست، اميدوار مباش.
اين موضوع به صورت علمى و تجربى نيز آزمايش و اثبات گرديده است. ^۴

راه هاى دفاع از عزّت نفس

انسان ها در ارزيابى حرمت خود، تفاوت هاى بسيارى با يكديگر دارند. افراد افسرده، احساس خودكم بينى و بى ارزشى مى كنند و افراد خودشيفته، ارزش خود را تا حدّ خودپرستى بالا مى برند؛ ولى بيشتر انسان ها احساس مثبت نسبت به خود را در حدّ متعادل نگه مى دارند. اين، در حالى است كه انگيزه دفاع از حرمت خود، تقريباً در همه انسان ها موجود است و همگان براى نيل به اين هدف، ابزارهاى فراوانى در اختيار دارند كه به برخى از آنها اشاره مى كنيم:
يك. كمتر فردى پيدا مى شود كه در تمام زمينه ها (زندگى خانوادگى، شغل، روابط