رذايل اخلاقى دورى گزيند. امير مؤمنان عليه السلام در جمله اى كوتاه به اين حقيقت اشاره فرموده است:
مَنْ كَرُمَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ ، هانَتْ عَلَيْهِ شَهَواتُهُ . ۱ هر كس خود را بزرگوار ديد، تمايلات [نفسانى و حيوانى،] در ديده اش خوار گرديد.
در حديث ديگرى از ايشان اين مطلب با تعبير ديگرى آمده است:
مَنْ كَرُمَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ ، لَمْ يَهُنْها بِالْمَعْصِيَةِ . ۲ هر كس خود را بزرگوار ديد، خويش را با انجام دادن گناه خوار نمى كند.
نيز مى فرمايد :
مَنْ كَرُمَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ ، هانَتْ عَلَيْهِ الدُّنْيا . ۳ هر كس براى خود ارزش قائل شد، دنيا [اعم از: ثروت، مقام، موقعيت و...] در نظرش كوچك جلوه مى كند.
چنين فردى اهل تكبّر، ظلم به ديگران و دورويى نيست؛ زيرا همه اين صفات، از ذلّتى ناشى مى شوند كه فرد در وجود خود مى يابد. ۴ كسى كه براى خود ارزش قائل است، به هيچ وجه نمى تواند به خود بقبولاند كه پشت سر ديگران بدگويى كند؛ زيرا غيبت، نهايت كوشش فرد ناتوان است. ۵ اين مسئله در مورد دروغگويى ، ۶ طمع، ۷
1.وسائل الشيعة ، ج ۱۶ ، ص ۱۵۸ ، ح ۲۱۲۳۶ .
2.همان ، ج ۱۶، ص ۱۵۸ .
3.الكافى ، ج ۵ ، ص ۶۳ ـ ۶۴ ؛ مشكاة الأنوار ، ص ۲۴۵ ؛ وسائل الشيعة، ج ۱۶ ، ص ۱۵۸ .
4.نهج البلاغة ، حكمت ۴۹۹ .
5.مستدرك الوسائل، ج ۱۱، ص ۳۳۹، باب «وجوب اجتناب از معاصى» ؛ غرر الحكم، ص ۲۳۱.
6.بحار الأنوار، ج ۷۸، ص ۱۲۵ .
7.امام صادق عليه السلام مى فرمايد: « ما مِنْ رَجُلٍ تَكَبَّرَ أو تَجَبَّرَ إِلاّ لِذِلَّةٍ وَجَدَها فى نَفْسِهِ ؛ هيچ كس دچار كبر و غرور نمى شود ، مگر به خاطر خوارى اى كه در خود احساس مى كند » (همان ، ج ۷۳، ص ۲۲۵) . امام على عليه السلام نيز مى فرمايد: « نِفاقُ الْمَرْءِ مِنْ ذُلٍّ فى نَفْسِهِ ؛ دوروئى فرد به خاطر احساس حقارت وى است » (شرح غرر الحكم ، ج ۶ ، ص ۱۸۱) .