۳ ـ ۱. نشاندن معناى اصطلاحى به جاى معناى لغوى
واژه «وضو»، در بسيارى از احاديث، به معناى همين طهارت مصطلح است كه مقدّمه عباداتى چون نماز است؛ امّا هنگام تفسير احاديث مربوط به آداب غذا خوردن، بايد به معناى لغتى آن (نظافت۱ و شستشو)، توجّه داشت. بسيارى از محدّثان و فقيهان، مانند شيخ حرّ عاملى، به درستى از احاديثى كه وضو را پيش و پس از طعام، مستحب مىدانند، استحباب شستن دستها، نه وضوى اصطلاحى را فهميدهاند، با آن كه در بسيارى از احاديث اين باب، واژه «وضو» به كار رفته است، نه «غَسلُ اليَدَين (شستن دستها)».۲
۳ ـ ۲. نشاندن معناى لغوى به جاى معناى اصطلاحى
گاه ممكن است عكس حالت نخست، رخ دهد و موجب نافهمى برخى روايات شود؛ يعنى معناى ساده و لغوى واژه، به معنايى داراى بار فرهنگى مبدّل شده و به صورت يك اصطلاح در آمده، امّا براى برخى، ناشناخته مانده و موجب بدفهمى آنان شده باشد. واژه «استثنا» در روايت ذيل، به نقل از مُرازِم بن حكيم، نمونه خوبى است:
أمَرَ أبُو عَبدِ اللّهِ عليهالسلام بِكِتَابٍ فِى حَاجَةٍ فَكُتِبَ ثُمَّ عُرِضَ عَلَيهِ وَلَم يَكُن فِيهِ استِثنَاءٌ فَقَالَ: كَيفَ رَجَوتُم أن يَتِمَّ هَذَا وَلَيسَ فِيهِ اسْتِثنَاءٌ؟! انظُرُوا كُلَّ مَوضِعٍ لاَ يَكُونُ فِيهِ استِثنَاءٌ فَاستَثنُوا فِيهِ.۳
امام صادق عليهالسلام دستور داد تقاضانامهاى بنويسند. نوشتند و به ايشان، عرضه كردند؛ امّا در آن استثنا نبود. امام عليهالسلام فرمود: «چگونه اميد داريد كه اين كار انجام شود، حال آن كه در اين نوشته، استثنايى نيست؟! بنگريد هر جايى كه استثنا نيست، در آنجا استثنا كنيد».
