157
شناخت نامه حدیث - جلد اول

برخى، اين دو رويكرد و گزارش از سنّت نبوى را «مدرسه اهل بيت عليهم‏السلام» و «مدرسه خلفا» نام گذارى كرده‏اند.۱

اكنون اين پرسش رخ مى‏نمايد كه كدام گزارش و رويكرد، مسيرى صحيح و مطمئن براى احراز سنّت نبوى، دستيابى به معارف الهى و دورى از گم‏راهى و ضلالت است؟

پاسخ به اين پرسش و ارائه طريق صحيح دستيابى به سنّت، دغدغه پيامبر گرامى اسلام بوده و ايشان در زمان حيات خويش، بويژه در سال‏هاى پايانى عمر خود، مسير صحيح دستيابى به سنّت را معلوم كرده‏اند.

حديث متواتر و مشترك ثقلين،۲ نمونه‏اى روشن از تلاش و تأكيد پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله در معرّفى طريق صحيح دستيابى به سنّت است:

من در ميان شما چيزى بر جاى مى‏گذارم كه اگر به آن تمسّك جوييد، پس از من هرگز گم‏راه نخواهيد شد. يكى از آن دو، باعظمت‏تر از ديگرى است: كتاب خدا ـ كه رشته‏اى كشيده شده از آسمان به زمين است ـ و [ديگرى] عترتم، [يعنى] اهل بيتم. اين دو، هيچ گاه از يكديگر جدا نمى‏شوند تا در كنار حوض [كوثر]، نزد من آيند. پس بنگريد كه پس از من، چگونه جانشينى براى من در باره آنها خواهيد بود.۳

حديث ثقلين، در صدد معرفى عِدل و قرين قرآن براى رهايى از گم‏راهى است. روشن است كه معرّفى عترت به همراه قرآن در اين سخن، در صدد خار ج كردن سنّت نيست، بلكه در مقام معرّفى مسير درست دستيابى به سنّت است.

به سخن ديگر، حجّيت سنّت، در هندسه معارف وحيانى، امرى مفروض و

1.. ر . ك : علاّمه سيّد مرتضى عسكرى در كتاب معالم المدرستين .

2.. تواتر حديث ثقلين و مباحث مرتبط با سند و متن آن در كتاب‏هاى فراوانى مورد بحث قرار گرفته است. از جمله، ر . ك : فى رحاب حديث الثقلين و أحاديث إثنى عشر از انتشارات دار الحديث.

3.. ر . ك : ح ۱۴۶ .


شناخت نامه حدیث - جلد اول
156

تبيين ملاك احراز سنّت۱

پس از اثبات حجّيت سنّت در فصل دوم، مسئله مهم اين است كه سنّت پس از پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله چگونه قابل اثبات و احراز است؟ موضوع فصل سوم، پاسخ به اين سؤال و تبيين ملاك احراز و اثبات سنّت است.

كسانى كه در عصر پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله حضور داشتند، با آن حضرت و كلام ايشان به گونه مستقيم، يا با واسطه‏هايى اندك و قابل ارزيابى، روبه رو بودند. از اين رو، احراز سنّت، يا راستى‏آزمايىِ حكايت سنّت، آسان و قابل دسترس و اطمينان بود.

امّا پس از رحلت پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و در دوره‏هاى بعد، مسلمانان با حديث ـ كه گزارش و حكايت سنّت است ـ مواجه شدند.

مجموعه گزارش‏هاى سنّت، در اين زمان، در دو گروه متمايز جاى مى‏گيرند:

۱. گزارش اهل بيت عليهم‏السلام از سنّت نبوى؛

۲. گزارش افراد ديگر (غير اهل بيت عليهم‏السلام) از سنّت نبوى.

پس از تشكيل نهاد خلافت و كنار نهاده شدن اهل بيت عليهم‏السلام از قدرت، بويژه پس از حاكميت صد ساله بنى اميّه و حاكميت پانصد ساله بنى عبّاس، دو مسير پيش‏گفته، به گونه‏اى مشخّص از يكديگر جدا شدند و گاه رويكردى متفاوت و حتّى متعارض در پيش گرفتند.

1.. به قلم پژوهشگر ارجمند ، جناب حجّة الاسلام والمسلمين سيّد محمّدكاظم طباطبايى .

  • نام منبع :
    شناخت نامه حدیث - جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1323
صفحه از 501
پرینت  ارسال به