125
شناخت نامه حدیث - جلد اول

دست كم مى‏توان به عنوان مؤّد دلايل پيشين عقلى و قرآنى، به آن توجّه داشت. پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله سخنان خويش را همانند قرآن، معتبر شمرده و پيروى از آن را لازم دانسته است. صدور اين سخنان از سوى پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله براى پيشگيرى از آفتى بود كه پس از رحلت پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله پديد آمد و اجتهاد و برداشت صحابيان را در كنار نصّ سنّت پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و گاه مقدّم بر آن قرار مى‏داد. مقدام بن معدى كرب مى‏گويد:

همانا پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فرمود: «به زودى آن مرد بر تختش تكيه مى‏زند و حديثى از احاديث مرا نقل مى‏كند و مى‏گويد: "ميان ما و شما، كتاب خداست. هر حلالى را كه در آن يافتيم، حلال مى‏شمريم و هر حرامى را كه در آن يافتيم، حرام مى‏شماريم". هان ! هر آنچه را پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله حرام كند، مانند آن است كه خداوند، حرام كرده است».۱

در گزارش مشابه ديگر، از پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله نقل شده است:

آيا يكى از شما كه بر سرير قدرت تكيه زده است، گمان مى‏كند كه خداوند متعال، چيزى را حرام ننموده، مگر آن كه در قرآن، آن را بيان كرده است؟ آگاه باشيد! به خدا سوگند، من نيز فرمان داده، موعظه كرده و شما را از چيزهايى برحذر داشتم كه آنها همانند قرآن يا بيشتر است.۲

از مجموع دلايل پيش‏گفته، حجّيت سنّت نبوى، خواه گفتارى يا رفتارى، روشن مى‏شود. اين دلايل، مبتنى بر موارد قطعى و مسلّم باورهاى مسلمانان هستند. بنا بر اين، رأى و نظر كسانى كه تنها قرآن را حجّت مى‏شمرند و سنّت نبوى را به كنارى مى‏نهند، پذيرفتنى نيست، خواه ادّعاى آنان، بى‏اعتبارى سنّت در همه موارد باشد يا آن كه اعتبار سنّت را تنها در موارد خاص و ويژه، انكار كنند.

1.. ر . ك : ح ۱۲۳ .

2.. سنن أبى داوود : ج ۳ ص ۱۷۰ ح ۳۰۵۰ : «أَيَحسَبُ أَحَدُكُم مُتِّكِئاً عَلى أَريكَتِهِ قَد يَظَنُّ أَنَّ اللّه‏َ لَم يَحرُم شَيئاً إلاّ ما في هذا القُرآنِ . ألا وَإنّى وَ اللّه‏ِ قَد وَعَظتُ وَ أَمَرتُ وَ نَهَيتُ عَن أَشياءَ ، إنَّها لَمِثلُ القُرآنِ أَو أَكثَرُ» .


شناخت نامه حدیث - جلد اول
124

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله است.۱

۷. اعتماد سيره عقلا بر خبر ثقه

بناى عقلا بر آن است كه بر خبر و گزارش فرد ثقه و مورد اعتماد، ارزش نهند و آن را بپذيرند و بى‏اعتنايى بدان را ناپسند بشمارند.

پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله در طول دوران زندگانى خويش، به عنوان فردى ثقه و راستگو، مورد توجّه و اعتماد دوستان و حتّى دشمنان خويش بود. آنان پذيرفته بودند كه ايشان، هيچ‏گاه به ناراستى و نادرستى سخن نمى‏گويد.

پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله با تكيه بر اين اعتبار و وجاهت، با مشركان احتجاج كرد و فرمود: «اگر شما را از دشمنى در پشت كوه خبر دهم، باور مى‏كنيد؟». همه مخاطبان، به اعتماد به گفته‏هاى ايشان، اذعان كردند. آن گاه با اتّكا به اين سيره عقلايى، مردمان را از آتش دوزخ، بيم داد و آنان را به خداپرستى دعوت كرد.۲

روشن است كه پذيرش وثاقت اعلاى پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله همراه با آگاهى از نقش بازگويى او از جانب پروردگار، به معناى پذيرش همه سخنان او (قرآن و سنّت) است.

۸. سيره متشرّعه در اعتبار سنّت نبوى

سيره مسلمانان از آغاز تاكنون، اين بوده است كه سخنان پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله را معتبر دانسته، حجّيت آن را در موارد مختلف مى‏پذيرفتند. حجّيت اجمالى سنّت نبوى، هميشه مورد قبول متشرّعان بوده است.

۹. روايات نبوى

اگر چه با استدلال به روايات نبوى نمى‏توان حجّيت سنّت نبوى را اثبات كرد، ولى

1.. «وَ مَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلاَّ اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِى الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِّنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ مَا يَذَّكَّرُ إِلاَّ أُوْلُوا الْأَلْبابِ ؛ تأويل آن متشابهات را جز خدا و ريشه‏داران در دانش ، كسى نمى‏داند ...» (آل عمران : آيه ۷) .

2.. صحيح البخارى : ج ۴ ص ۱۹۰۲ ح ۴۶۸۷ .

  • نام منبع :
    شناخت نامه حدیث - جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1462
صفحه از 501
پرینت  ارسال به