123
شناخت نامه حدیث - جلد اول

مى‏شود.

۶. وظيفه تبيين‏گرى پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله

از منظر قرآن، پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله، تبيين‏كننده قرآن و مفسّر آن است. او وظيفه دارد آموزه‏هاى قرآنى را براى مردم تبيين كند و آن را براى آنان، شفّاف و روشن سازد، ظرايف و ويژگى‏هاى آن را بيان كند و مردم را با حقيقت معارف اين كتاب آسمانى، آشنا سازد:

«وَ أَنزَلْنَآ إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ.۱

و اين قرآن را به سوى تو فرود آورديم تا براى مردم، آنچه را به سوى ايشان نازل شده است، توضيح دهى، و اميد كه آنان بينديشند».

«وَ مَآ أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَبَ إِلاَّ لِتُبَيِّنَ لَهُمُ الَّذِى اخْتَلَفُوا فِيهِ وَ هُدًى وَ رَحْمَةً لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ.۲

و ما [اين] كتاب را بر تو نازل نكرديم، مگر براى اين كه آنچه را در آن اختلاف كرده‏اند، براى آنان توضيح دهى، و [آن] براى مردمى كه ايمان مى‏آورند، ره‏نمود و رحمتى است».

روشن است كه لازمه مبيّن و مفسّر بودن پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله، آن است كه سخنان او معتبر و حجّت باشند؛ زيرا در غير اين صورت، مُفسّر دانستن پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و تأكيد بر آن، بى‏معنا جلوه مى‏كند.

او بايد در موارد اختلافى، راه حقّ و حقيقت را بر مسلمانان، آشكار كند و با تفسير صحيح خويش، معارف واقعى قرآنى را بر آنان، روشن سازد. بى‏شك، مصداق كامل «راسخان در علم»، كه از تأويل متشابهات قرآن آگاه‏اند و در قرآن بدانها اشاره شده،

1.. نحل: آيه ۴۴.

2.. نحل: آيه ۶۴.


شناخت نامه حدیث - جلد اول
122

هواخواهانه، دور مى‏داند:

«مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَ مَا غَوَى * وَ مَا يَنطِقُ عَنِ الْهَوَى * إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْىٌ يُوحَى * عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوَى * ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوَى * وَ هُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلَى.۱

همنشين شما نَه گم‏راه شده و نَه در نادانى مانده است و از سرِ هوس، سخن نمى‏گويد. اين سخن، بجز وحيى كه وحى مى‏شود، نيست. آن را [فرشته] پرتوان به او فرا آموخت؛ نيرومندى كه مسلّط ايستاد، در حالى كه در اُفق اعلى بود».

اين آيات، اشاره‏اى روشن به اعتبار سخنان پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله دارد. اين سخنان، همگى از جانب خداى تعالى بر او القا شده و او بازگو كننده معارف الهى به بشر است. آيات «وَ مَا يَنطِقُ عَنِ الْهَوَى * إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْيٌ يُوحَى»، به شبهه‏اى اشاره دارد كه برخى با استناد به تمايلات انسانى پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله، برخى سخنان ايشان را ناشى از اين تمايلات خوانده بودند. آيه قرآن، در پى نفى اين نسبت ناروا به پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و اثبات وحيانى بودن و صحت سخنان ايشان است ؛ زيرا ايشان به ميل خود سخن نگفته و بر اساس هوا و هوس عمل نمى‏كند. بلكه گفتار او، تنها بازگويىِ الهام و وحى الهى است.

اگر چه آيه در صدد بيان حجّيت سخن ايشان است، ولى ملاك تبيين شده در آيه، يعنى سخن به ميل خويش نگفتن، افعال ايشان را نيز در برمى‏گيرد؛ زيرا نفى هواخواهى پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله شامل افعال ايشان نيز مى‏گردد.

افزون بر آن، مقصود از وحى، تنها وحى قرآنى نيست؛ بلكه همه سخنان و افعال ايشان، به تعليم حق و نمايانگر واقع بوده است. هر آنچه پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله به عنوان آموزه شريعت بيان كند، از منبع فيض الهى نشئت گرفته و واگويه آموزه‏اى وحيانى است. واژه «وحى»، معنايى گسترده‏تر از وحى قرآنى دارد و شامل انواع آگاهى‏هايى است كه از طريق شعور مرموز درونى به صورت نهانى و سريع براى انسان حاصل

1.. نجم: آيات ۲ ـ ۷.

  • نام منبع :
    شناخت نامه حدیث - جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1206
صفحه از 501
پرینت  ارسال به