67
شناخت نامه حدیث - جلد اول

آن در قرآن آمده، فقط جنبه هدايتى و تربيتى آن مورد نظر بوده است.۱

آياتى كه غرض از نزول قرآن را هدايت مى‏دانند، اين نظر را تقويت مى‏كنند؛ مانند:

«الر كِتَبٌ أَنزَلْنَهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَتِ إِلَى النُّورِ.۲

الف، لام، راء. ما قرآن را بر تو (پيامبر) نازل كرديم تا با آن، مردم را از تاريكى‏ها به سوى نور بيرون ببرى».

«وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْءَانِ مَا هُوَ شِفَآءٌ وَ رَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ.۳

و ما از قرآن، آنچه را براى مؤمنان شفا و رحمت است، نازل مى‏كنيم».

«شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِى أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْءَانُ هُدًى لِّلنَّاسِ.۴

ماه رمضان، ماهى كه قرآن در آن فرو فرستاده شد، [كه] براى عموم مردم، ره‏نمود است».

شيخ طوسى۵ و طَبرِسى، «تِبْيَنًا لِّكُلِّ شَىْ‏ءٍ» را بيان مشكلاتى دانسته‏اند كه مربوط به امور دين است.۶ زمخشرى نيز آيه را در ارتباط با امور دينى و بيان امور مربوط به سعادت افراد دانسته است.۷ علاّمه طباطبايى نيز با توجّه به نقش هدايتى قرآن، مراد از «كلّ شى‏ء» را همه چيزهايى دانسته كه بازگشت آنها به هدايت است، از معارف مرتبط به مبدأ و معاد گرفته تا اخلاق فاضله، احكام و اديان الهى و قصص و مواعظى كه مردم در هدايت و راه يافتنشان به آن محتاج‏اند.۸

1.. ر . ك : التفسير و المفسّرون : ج ۲ ص ۴۶۹ ـ ۴۷۲ .

2.. ابراهيم: آيه ۱.

3.. اسرا : آيه ۸۲.

4.. بقره: آيه ۱۸۵.

5.. التبيان فى تفسير القرآن: ج ۶ ص ۴۱۸.

6.. مجمع البيان: ج ۶ ص ۵۸۶ .

7.. الكشّاف: ج ۲ ص ۳۴۱ .

8.. الميزان فى تفسير القرآن: ج ۱۲ ص ۳۲۵.


شناخت نامه حدیث - جلد اول
66

كتاب‏ها [ى الهى] قرار داد. بنا بر اين، پس از آن، هرگز كتابى نخواهد بود و بيان همه چيز و [چگونگى] آفرينش شما و آفرينش آسمان‏ها و زمين را و خبر آنچه پيش از شما بوده و [احكام]داورى ميان شما، و خبر آنچه را كه پس از شما خواهد بود، و موضوع بهشت و آتش و فرجام كارِ شما را در قرآن، نازل فرموده است.۱

با توجّه به اين احاديث و بويژه عبارت «خلقكم وخلق السماوات والأرض»، دانسته مى‏شود كه قرآن، افزون بر امور تشريعى، امور تكوينى، نظير خلقت آسمان و زمين و اخبار گذشته، حال و آينده را نيز در بردارد. مؤيّد اين برداشت، نقلى از امام صادق عليه‏السلام است كه احكام و حلال و حرام را تنها بخش كوچكى از قرآن دانسته است.۲

۲. جامعيت هدايتى

گروهى با بى‏اساس دانستن ادّعاى جامعيت مطلق قرآن، مقصود از كمال و جامعيت قرآن را جامعيت در شئون دينى، اعم از اصول و فروع آن دانسته و روايات جامعيت قرآن را بر فهم باطن الفاظ كه نزد معصومان عليهم‏السلام است، حمل كرده‏اند.۳

اين گروه معتقدند شأن قرآن و دين، اقتضا نمى‏كند در امورى كه مربوط به يافته‏هاى خود بشر است، وارد شود و حتى راه‏نمايى كردن او هم معنا ندارد؛ زيرا خداوند به انسان، عقل داده و انسان را توانمند و خردورز و كاوشگر آفريده و ميدان تأثيرپذيرى را در طبيعت، باز گذاشته و لزومى ندارد كه خداوند، فرمول شيمى يا مسائل رياضى را توضيح دهد۴ و اگر هم بحثى از علوم تجربى، رياضى، نجوم و مانند

1.. الكافى : ج ۱ ص ۲۶۹ ح ۳ : «إنَّ اللَّهَ ـ عَزَّ ذِكرُهُ ـ خَتَمَ بِنَبِيِّكُمُ النَّبِيّينَ فَلا نَبِىَّ بَعدَهُ أبَدا، وَ خَتَمَ بِكِتابِكُمُ الكُتُبَ فَلا كِتابَ بَعدَهُ أبَدا، وَ أنزَلَ فيهِ تِبيانَ كُلِّ شَى‏ءٍ، وَ خَلْقَكُم وَ خَلْقَ السَّماواتِ وَ الأَرض، وَ نَبَأَ ما قَبلَكُم وَ فَصْلَ ما بَينَكُم وَ خَبَرَ ما بَعدَكُم، وَ أمْرَ الجَنَّةِ وَالنّارِ وَ ما أنتُم صائِرونَ إلَيهِ» .

2.. بصائر الدرجات: ص ۱۹۵ ح ۲ .

3.. ر . ك : التمهيد فى علوم القرآن : ج ۶ ص ۱۹ ـ ۳۰ .

4.. همان : ص ۲۹ .

  • نام منبع :
    شناخت نامه حدیث - جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1463
صفحه از 501
پرینت  ارسال به