47
شناخت نامه حدیث - جلد اول

سخن امام صادق عليه‏السلام در باره سنّت بودن سعى، به معناى آن است كه وجوب و فرض اين عمل از جهت سنّت احراز مى‏شود، نه از ظاهر قرآن. اين سخن، به معناى آن نيست كه سنّت، همانند ديگر مستحبّات است.۱

در باره وقوف در مشعر و وقوف در عرفه نيز اين سخن از امام صادق عليه‏السلام نقل شده است:

توقّف در مشعر الحرام (مُزدَلَفه)، فريضه و توقّف در عرفه، سنّت است.۲

شيخ طوسى رحمه‏الله در باره اين روايت، اين گونه نوشته است:

مقصود از اين روايت، آن است كه وجوب وقوف در عرفه از سوى سنّت پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله اعلام و روشن شده و دليل قرآنى ندارد. از اين رو، به آن «سنّت» گفته مى‏شود. امّا وجوب وقوف در مشعر الحرام، از سوى قرآن، روشن و اعلام شده است. از اين رو به آن «فريضه» گفته شده است.۳

۴. سنّت، به معناى سبك رفتار

واژه سنّت، گاه به معناى سيره و سبك رفتار است و مراد از آن، عملى است كه فرد يا گروهى از مردم آن را در مواردى خاص انجام مى‏دهند.

در متون روايى، عمل مستمر و هميشگى پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و اهل بيت عليهم‏السلام به عنوان سنّت مطرح و بر پيروى از آن، تأكيد شده است.

پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله با اشاره به خُلق نيكوى خويش، برخى رفتارهاى دائمى خود را يادآورى كرده و آنها را الگويى براى مسلمانان دانسته است:

پنج عمل است كه تا هنگام مرگ، آنها را ترك نخواهم كرد: غذا خوردن فروتنانه همراه با بردگان، سوار شدن بر الاغ بى پالان، دوشيدن شير بز با دستان خويش،

1.. تهذيب الأحكام : ج ۵ ص ۳۲۲ ذيل ح ۱۱۰۷ .

2.. ر . ك : ح ۲۶ .

3.. تهذيب الأحكام : ج ۵ ص ۲۸۷ ذيل ح ۹۷۷ .


شناخت نامه حدیث - جلد اول
46

غسل جنابت، فريضه است [و در قرآن ذكر شده است] و غسل ميّت، سنّت است [و در قرآن، ذكر نشده است]».۱

روشن است كه غسل ميّت نيز واجب است، ولى چون واجب غير قرآنى است، از آن به عنوان سنّت، ياد شده است.

شيخ طوسى، در ذيل روايتى مشابه اين روايت، نوشته است:

قرآن، دلالتى بر وجوب غسل ميّت ندارد و ما وجوب آن را از طريق روايات فهميده‏ايم.۲

عبيد بن زراره، در باره علّت تفاوت حكم جماع قبل از پايان يافتن طواف با همين عمل قبل از پايان يافتن سعى از امام صادق عليه‏السلام پرسيد. امام عليه‏السلام طواف را فريضه دانست كه مشتمل بر نماز هم هست و سعى را سنّت پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله برشمرد.

عبيد بن زراره، با توجّه به حكم قرآنىِ سعى مى‏گويد: سعى نيز در قرآن ذكر شده است. مگر خداوند نمى‏فرمايد: همانا صفا و مروه، از علامت‏هاى الهى هستند؟ امام عليه‏السلام در پاسخ مى‏فرمايد: اگر چه صفا و مروه در قرآن ياد شده‏اند، ولى خدا مى‏فرمايد: «مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً». اگر سعى، فريضه و واجب قرآنى بود، خداوند از اين عبارت استفاده نمى‏كرد.۳

شيخ طوسى، همراه با نقل اين روايت، روايت ديگرى را نيز گزارش كرده است كه به صراحت سعى را فريضه شمرده است:

از امام صادق عليه‏السلام پرسيده شد: آيا سعى ميان صفا و مروه، فريضه است يا سنّت؟ فرمود: «فريضه است».۴

شيخ طوسى، در جمع ميان دو روايت مى‏نويسد:

1.. ر . ك : ح ۲۸ .

2.. ر . ك : تهذيب الأحكام : ج ۱ ص ۱۰۹ ذيل ح ۲۸۵ .

3.. ر . ك : ح ۲۷ .

4.. الكافي ، ج ۴ ص ۴۳۵ ح ۸ ، تهذيب الأحكام : ج ۵ ص ۱۴۹ ح ۴۹۰ ، تفسير العياشي ، ج ۱ ص ۷۰ ح ۱۳۳ ، المناقب لإبن شهرآشوب : ج ۴ ص ۲۵۷ ، منتهى المطلب : ج ۱۰ ص ۴۱۶ ، بحارالأنوار : ج ۹۹ ص ۲۳۷ ح ۱۵ .

  • نام منبع :
    شناخت نامه حدیث - جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1669
صفحه از 501
پرینت  ارسال به