443
شناخت نامه حدیث - جلد اول

الف ـ اگرچه برخى اعراب، حافظه قوى داشته‏اند، ولى اين موضوع، عموميت نداشته است. حتّى برخى پس از مراجعه به پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله، از ايشان درخواست مى‏كردند تا احاديث براى آنها نوشته شود.۱

ب ـ معمولاً كسانى در پىِ نوشتن حديث بودند كه حافظه‏شان آنها را از كتابت، بى‏نياز نمى‏ساخت؛ زيرا اگر كسى خوش‏حافظه بود و نيازى به نگارش نداشت، به گونه طبيعى، در صدد ثبت و نگارش حديث نبود.

ج ـ حتّى بر فرض پذيرش قوّت حافظه اعراب، به حافظه سپردن احاديث، نمى‏تواند مانع كتابت آنها شود؛ زيرا اين دو با هم منافات ندارند. حفظ كردن، امرى شخصى است و نوشتن روايات، مى‏تواند براى حفظ و باقى گذاشتن آنها براى نسل‏هاى آينده باشد. توصيه پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله به امير مومنان عليه‏السلام براى نگارش حديث، به اين نكته تصريح كرده است.

د ـ اگر اين توجيه را بپذيريم، لازم است كه عدم كتابت با شدّت بيشتر نسبت به قرآن، انجام شده باشد؛ زيرا توجّه به حفظ قرآن، بسى بيش از حفظ حديث است. با توجّه به اهتمام مسلمانان به حفظ قرآن، چرا دستور به عدم كتابت قرآن داده نشد؟

ه ـ از آغاز بعثت تاكنون، مسلمانان، همواره به حفظ، نگهدارى و كتابت قرآن كريم، اهمّيت فراوان داده‏اند، امّا در هيچ دوره‏اى از تاريخ، قوّت حافظه اعراب، مستمسك عدم كتابت قرآن نشده است.

۴. استناد به سخن پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله

به ادّعاى برخى، پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله، خود، به جلوگيرى از نگارش حديث امر كرده است. در صحيح مسلم، به نقل از ابو سعيد خُدْرى آمده است كه پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فرمود: هيچ كس غير از قرآن را از من ننويسد و اگر كسى چيزى غير از قرآن نوشته است، آن را

1.. در حجّة الوداع ، شخصى به نام ابو شاه ، نزد پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله آمد و درخواست كرد تا حديث پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله براى او نوشته شود. پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله نيز به اصحاب خويش فرمود: «اُكتبوا لأبى شاه» ر . ك : ح ۴۲۷ .


شناخت نامه حدیث - جلد اول
442

كردن احاديث و جلوگيرى از نقل آنها، پاك كردن صورت مسئله است، نه حلّ آن.

ج ـ پس از سال صدم هجرى، نگاشتن حديث. مجاز شمرده شده، رواج يافت؛ ولى اختلاط مورد ادّعا ميان قرآن و حديث، پديد نيامد.

د ـ بنا بر نظريه صحيح محقّقان، قرآن كريم در زمان پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله به صورت كتاب و مصحف در آمده بود و اجزا، سوره‏ها و آيه‏هاى آن، مشخّص بودند و هيچ چيز با آن مخلوط نمى‏شد.

ه ـ خداوند كه صاحب قرآن است، در كلام خويش، وعده حفظ قرآن را داده و فرموده است:

«إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحَفِظُونَ.۱

ما قرآن را نازل كرديم و ما به طور قطع، نگهدار آنيم».

بنا بر اين، نيازى به مصلحت انديشى و دل‏سوزى ديگران نبوده است.

۳. حافظه قوى اعراب در نگهدارى كلام نبوى

به باور برخى، حافظه قوى اعراب، آنها را از نوشتن حديث، بى‏نياز مى‏كرد. اين گروه، معتقدند در زمان پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله، مسلمانان، حافظه‏اى بسيار قوى داشتند، به گونه‏اى كه اشعار بلند جاهلى، يا خطبه‏هاى بلند پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله را با يك بار شنيدن به حافظه خود مى‏سپردند و نيازى به نوشتن آن احساس نمى‏كردند۲.

ابوموسى اشعرى و ديگران، به شاگردان خود مى‏گفتند: همان‏گونه كه ما احاديث را حفظ هستيم، شما هم آنها را حفظ كنيد.۳

اين توجيه هم بنا به دلايلى، باطل است:

1.. حجر: آيه ۹.

2.. ر . ك : مقدمة فتح الباري : ص ۶ و تدريب الراوي : ج ۱ ص ۴۰ .

3.. تقييد العلم : ص ۳۶ و ۴۰ .

  • نام منبع :
    شناخت نامه حدیث - جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1530
صفحه از 501
پرینت  ارسال به