335
شناخت نامه حدیث - جلد اول

۳. بيان سند و منبع

هر سخن، گوينده‏اى دارد. فاصله زمانى، سبب مى‏شود يك سخن از سوى افراد متعدّد به ديگران منتقل شود. يكى از آداب مهمّ نقل حديث، چگونگى نسبت دادن آن به پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و اهل بيت عليهم‏السلام است. از اين رو، محدّثان، بايد نام راويان پيشين و گويندگان حديث را بيان كنند؛ چرا كه همه اين گويندگان در انتقال درست يا نادرست سخن اصلى، مؤثّر هستند. دقّت هر كدام، سبب مى‏شود كه همه آنچه در سخن اصلى بوده، حتّى به چند نسل بعد نيز به خوبى منتقل شود. از سوى ديگر، همواره كسانى بوده‏اند كه به عمد يا غير عمد، در اين انتقال، ايجاد خلل كرده‏اند. آنها با انگيزه‏هاى مختلف، متنِ سخن اصلى را دگرگون مى‏ساختند. بنا بر اين، ذكر سند، مى‏تواند به مخاطب اين آگاهى را بدهد كه منبع روايت و مصدر آن، چه كسانى بوده‏اند. در اين صورت، اگر اصل روايت، داراى مشكلاتى باشد، گوينده آخر، مقصّر نيست و او تنها روايتگر روايتى است كه راويان پيشين گفته‏اند و وى با بيان اسامى ايشان، امكان تحقيق و راستى‏آزمايى را به مخاطب مى‏دهد.

شيخ كلينى رحمه‏الله در كتاب الكافى، با سند متّصل خود از امام على عليه‏السلام روايت كرده است كه:

هنگامى كه حديثى را نقل مى‏كنيد، آن را به كسى كه آن را روايت كرده، نسبت دهيد كه اگر درست باشد، به سود شماست و اگر دروغ باشد، به زيان راوى است.۱

بنا بر اين، براى رعايت احتياط، شايسته است تا همواره حديث‏پژوهان، منبع روايت را بيان كنند. در گزارشى، امام صادق عليه‏السلام، اصحاب خويش را از «كذب مُفتَرِع» پرهيز دادند. آنان، معناى اين اصطلاح را جويا شدند و امام عليه‏السلام، روايت بدون ذكر نام گوينده را «كذب مُفتَرِع۲» خواندند.۳

1.. ر . ك : ح ۲۹۶ .

2.. براى توضيح اين واژه ، ر . ك : ص ۲۸۳ پانوشت ح ۲۹۸ .

3.. ر . ك : ح ۲۹۸ .


شناخت نامه حدیث - جلد اول
334

۱. اخلاص

حديث، سخن خداى متعال و پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله است. نقل اين سخنان براى جلب رضايت خدا، معنا و مفهوم ويژه مى‏يابد و اگر كسى براى انگيزه‏هاى مادّى به نقل حديث بپردازد، از پاداش الهى، باز خواهد ماند، چه اين كه تبليغ دين و نقل حديث، خود يك عبادت است و ارزش هر عبادت، به ميزان اخلاصى است كه در آن عمل بروز پيدا مى‏كند. بنابر اين، نقل مخلصانه روايت، از آداب نقل حديث است.

چنانچه فردى اين عمل خدا پسندانه، يعنى روايتگرى را براى پسندِ مردم و دستيابى به حُطام دنيا انجام دهد، نهايت آنچه نصيبش مى‏شود، همان متاع بى‏ارزش دنياست. اين در حالى است كه در آموزه‏هاى امام صادق عليه‏السلام آمده است:

كسى كه حديث را براى رسيدن به منافع دنيا بخواهد، براى وى در آخرت، نصيب [و پاداشى] نخواهد بود و اگر كسى حديث را براى دستيابى به پادش آخرت بخواهد، خداوند، خير دنيا و آخرت را به او خواهد بخشيد.۱

۲. طهارت

انجام دادن هر عمل عبادى، با داشتن طهارت، نقش مؤثرى در كمال و آثار و بركات آن دارد ؛ و از اين رو، سزاوار است محدّثان و حديث‏پژوهان هنگام نقل روايات معصومان، طاهر و با وضو باشند. امام صادق عليه‏السلام، همواره در نقل روايات نبوى به اين عمل، پاى‏بند بودند. مالك بن انس، از محدّثان اهل سنّت كه معاصر آن امام بوده، مى‏گويد:

نديدم كه جعفر بن محمد عليه‏السلام جز در حال طهارت، از پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله حديث نقل كند.۲

1.. ر . ك : ح ۲۸۳ .

2.. ر . ك : ح ۳۰۰ .

  • نام منبع :
    شناخت نامه حدیث - جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1456
صفحه از 501
پرینت  ارسال به