467
شناخت نامه حدیث - جلد دوم

۸۸۵.امام على عليه‏السلام: فقيهان و حكيمان، هر گاه با همديگر مكاتبه مى‏كردند، سه چيز را مى‏نوشتند كه چهارمى نداشت: كسى كه همّتش آخرت باشد، خدا، كار دنيايش را كفايت مى‏كند ؛ كسى كه درونش را اصلاح كرد، خداوند، برون وى را اصلاح مى‏كند ؛ و كسى كه [رابطه] ميان خود و خداوند را اصلاح كند، خداوند، [رابطه] ميان او و مردم را اصلاح مى‏سازد.

۸۸۶.امام على عليه‏السلام: حكيمان، در روزگار كهن، چنين مى‏گفتند: سزاوار است كه آمد و شد به سوى درها، از اين ده صورت، بيرون نباشد: نخست، خانه خداى عز و جل براى انجام دادن مناسك و برپا داشتن حقّ آن و اداى فريضه‏اش. دوم، بارگاه پادشاهانى كه فرمانبرى از آنها به فرمانبرى خداى عز و جل پيوسته و حقّشان واجب و نفعشان، بزرگ و زيانشان، سخت است. سوم، خانه‏هاى دانشمندانى كه دانشِ دين و دنيا از ايشان استفاده مى‏شود. چهارم، خانه‏هاى سخاوتمندان و كريمانى كه دارايى‏هاى خويش را براى ستايش و به اميد آخرت، انفاق مى‏كنند. پنجم، خانه‏هاى ولخرج‏هايى كه در حوادث روزگار به آنها نياز مى‏شود و در حاجت‏ها به ايشان روى آورده مى‏شود. ششم، خانه‏هاى بزرگانى كه در جستجوى بخشش و عطايا و برآوردن حاجت‏ها به ايشان نزديك مى‏شوند. هفتم، خانه‏هاى كسانى كه اميد بهره‏اى از نظر و مشورت ايشان هست و دورانديشى و آماده‏سازى براى برآوردن نيازها را تقويت مى‏كند. هشتم، خانه‏هاى برادران براى صِله رَحِم واجب و اداى حقوق لازم آنان. نهم، خانه‏هاى دشمنانى كه با مدارا، غائله آنها مى‏خوابد و با چاره‏جويى و رفق و لطف و ديدار، دشمنى‏شان مى‏رود. دهم، خانه‏هاى كسانى كه آمد و شد با آنها، سودمند است و از آنان، ادب نيكو فرا گرفته مى‏شود و گفتگوى با آنها، مايه اُنس است.

۸۸۷.الخصالـ به نقل از عامر شَعبى ـ: امير مؤمنان عليه‏السلام، به بِداهه، نُه جمله، فرمود كه آن نُه جمله، چشمان بلاغت را در آوردند و گوهرهاى حكمت را يتيم كردند و همه آدميان را از دست يافتن به حتّى يكى از آنها، مانع شدند. سه جمله از آنها در مناجات با خداست، سه جمله در حكمت و سه جمله ديگر در باره ادب:
جمله‏هايى كه در مناجات است، فرمود: «معبودا ! مرا همين عزّت بس كه بنده تو باشم و مرا همين افتخار بس كه تو، پروردگار من باشى. تو چنانى كه من دوست دارم. پس مرا چنان قرار ده كه تو دوست دارى».
و در جمله‏هايى كه در حكمت است، فرمود: «ارزش هر انسانى، به كارى است كه آن را خوب بلد است و آن كه قدر خويش را شناخت، تباه نشد و آدمى در زير زبانش پنهان است».
و در جمله‏هايى كه در باره ادب است، فرمود: «به هر كه خواهى، بخشش كن تا بر او فرمان‏روا شوى و به هر كه خواهى، نيازمند شو تا اسيرش باشى و از هر كه خواهى، بى‏نيازى جوى تا همتاى او گردى».


شناخت نامه حدیث - جلد دوم
466

۸۸۵.الإمام عليّ عليه‏السلام: كانَتِ الفُقَهاءُ وَالحُكَماءُ إذا كاتَبَ بَعضُهُم بَعضاً كَتَبوا بِثَلاثٍ لَيسَ مَعَهُنَّ رابِعَةٌ: مَن كانَتِ الآخِرَةُ هَمَّهُ كَفاهُ اللّه‏ُ هَمَّهُ مِنَ الدُّنيا، ومَن أصلَحَ سَريرَتَهُ أصلَحَ اللّه‏ُ عَلانِيَتَهُ، ومَن أصلَحَ فيما بَينَهُ وبَينَ اللّه‏ِ أصلَحَ اللّه‏ُ فيما بَينَهُ وبَينَ النّاسِ.۱

۸۸۶.عنه عليه‏السلام: كانَتِ الحُكَماءُ فيما مَضى مِنَ الدَّهرِ تَقولُ: يَنبَغي أن يَكونَ الاِختِلافُ إلَى الأَبوابِ لِعَشَرَةِ أوجُهٍ: أوَّلُها: بَيتُ اللّه‏ِ عز و جل لِقَضاءِ نُسُكِهِ وَالقِيامِ بِحَقِّهِ وأَداءِ فَرضِهِ. وَالثّاني: أبوابُ المُلوكِ الَّذينَ طاعَتُهُم مُتَّصِلَةٌ بِطاعَةِ اللّه‏ِ عز و جل، وحَقُّهُم واجِبٌ، ونَفعُهُم عَظيمٌ، وضَرُّهُم شَديدٌ. وَالثّالِثُ: أبوابُ العُلَماءِ الَّذينَ يُستَفادُ مِنهُم عِلمُ الدّينِ وَالدُّنيا. وَالرّابِعُ: أبوابُ أهلِ الجودِ وَالبَذلِ الَّذينَ يُنفِقونَ أموالَهُمُ التِماسَ الحَمدِ ورَجاءَ الآخِرَةِ. وَالخامِسُ: أبوابُ السُّفَهاءِ الَّذينَ يُحتاجُ إلَيهِم فِي الحَوادِثِ ويُفزَعُ إلَيهِم فِي الحَوائِجِ. وَالسّادِسُ: أبوابُ مَن يُتَقَرَّبُ إلَيهِ مِنَ الأَشرافِ لاِلتِماسِ الهِبَةِ وَالمُروءَةِ وَالحاجَةِ. وَالسّابِعُ: أبوابُ مَن يُرتَجى عِندَهُمُ النَّفعُ فِي الرَّأيِ وَالمَشوَرَةِ وتَقوِيَةِ الحَزمِ وأَخذِ الاُهبَةِ لِما يُحتاجُ إلَيهِ. وَالثّامِنُ: أبوابُ الإِخوانِ لِما يَجِبُ مِن مُواصَلَتِهِم ويَلزَمُ مِن حُقوقِهِم. وَالتّاسِعُ: أبوابُ الأَعداءِ الَّتي تَسكُنُ بِالمُداراةِ غَوائِلُهُم، ويُدفَعُ بِالحِيَلِ وَالرِّفقِ وَاللُّطفِ وَالزِّيارَةِ عَداوَتُهُم. وَالعاشِرُ: أبوابُ مَن يُنتَفَعُ بِغِشيانِهِم، ويُستَفادُ مِنهُم حُسنُ الأَدَبِ، ويُؤنَسُ بِمُحادَثَتِهِم.۲

۸۸۷.الخصال عن عامر الشعبي: تَكَلَّمَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه‏السلام بِتِسعِ كَلِماتٍ ارتَجَلَهُنَّ ارتِجالاً۳، فَقَأنَ عُيونَ البَلاغَةِ، وأَيتَمنَ جَواهِرَ الحِكمَةِ، وقَطَعنَ جَميعَ الأَنامِ عَنِ اللَّحاقِ بِواحِدَةٍ مِنهُنَّ، ثَلاثٌ مِنها فِي المُناجاةِ، وثَلاثٌ مِنها فِي الحِكمَةِ، وثَلاثٌ مِنها فِي الأَدَبِ:
فَأَمَّا اللاّتي فِي المُناجاةِ، فَقالَ: إلهي ! كَفى لي عِزّا أن أكونَ لَكَ عَبدا، وكَفى بي فَخرا أن تَكونَ لي رَبّا، أنتَ كَما اُحِبُّ فَاجعَلني كَما تُحِبُّ.
وأَمَّا اللاّتي فِي الحِكمَةِ، فَقالَ: قيمَةُ كُلِّ امرِىًٔما يُحسِنُهُ، وما هَلَكَ امرُؤٌ عَرَفَ قَدرَهُ، وَالمَرءُ مَخبُوٌّ تَحتَ لِسانِهِ.
وأَمَّا اللاّتي فِي الأَدَبِ، فَقالَ: اُمنُن عَلى مَن شِئتَ تَكُن أميرَهُ، وَاحتَج إلى مَن شِئتَ تَكُن أسيرَهُ، وَاستَغنِ عَمَّن شِئتَ تَكُن نَظيرَهُ.۴

1.. كتاب من لا يحضره الفقيه : ج ۴ ص ۳۹۶ ح ۵۸۴۵ ، الكافي : ج ۸ ص ۳۰۷ ح ۴۷۷ نحوه ، الخصال : ص ۱۲۹ ح ۱۳۳ ، ثواب الأعمال : ص ۲۱۶ ح ۱ كلّها عن السكوني عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم‏السلام ، تنبيه الخواطر : ج ۲ ص ۱۶۳ عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم‏السلام نحوه ، بحار الأنوار : ج ۷۱ ص ۱۸۱ ح ۳۶ وراجع الجعفريّات : ص ۲۳۶ وأعلام الدين : ص ۳۳۴ .

2.. الخصال : ص ۴۲۶ ح ۳ عن الأصبغ بن نباتة ، بحار الأنوار : ج ۱ ص ۱۹۶ ح ۲ .

3.. ارتجل الكلام ارتجالاً : إذا اقتضبه اقتضابا وتكلّم به من غير أن يهيّئه قبل ذلك لسان العرب : ج ۱۱ ص ۲۷۲ «رجل» .

4.. الخصال : ص ۴۲۰ ح ۱۴ ، روضة الواعظين : ص ۱۲۳ نحوه ، بحار الأنوار : ج ۷۷ ص ۴۰۰ ح ۲۳ ؛ تفسير الثعالبي : ج ۱ ص ۵۳۳ ، البصائر والذخائر : ص ۱۴ عن الإمام الصادق عنه عليهماالسلام وكلاهما نحوه وراجع كنز الفوائد : ج ۱ ص ۳۸۶ .

  • نام منبع :
    شناخت نامه حدیث - جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1808
صفحه از 501
پرینت  ارسال به