393
شناخت نامه حدیث - جلد دوم

فضائل و بركات آن وجود دارند،۱ نشان مى‏دهد كه فلسفه اين عمل عبادى، تنها اعلام وقت نماز نيست ؛ بلكه آثار فردى، اجتماعى، دنيوى و اخروى فراوانى بر آن مترتّب است. بدين سان، آيا مى‏توان باور كرد كه همه اين حكمت‏ها و بركات، به دنبال رؤياى عبد اللّه‏ بن زيد، پديد آمده باشند و يا اين كه پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله، فلسفه اذان را مى‏دانسته، ولى از خودِ اذان، بى‏اطّلاع بوده است؟!

۳. تكذيب از سوى اهل بيت عليهم‏السلام

خاندان پيامبر عليهم‏السلام، افزون بر اين كه تأكيد مى‏كنند منشأ اذان، وحى است، به صراحت و با شدّت، رواياتى را كه آغاز تشريع آن را مستند به رؤيا كرده‏اند، تكذيب نموده و آن را با ايمان به نبوّت پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله، ناسازگار دانسته‏اند. اين، در حالى است كه اگر هيچ دليلى جز تكذيب اهل بيت عليهم‏السلام در اين باره وجود نداشت، براى اثبات نادرستى و مجعول بودن اين روايات، كافى بود ؛ چرا كه: «أهل البيت أدرى بما فى البيت ؛ اهل خانه، به درون خانه آگاه‏ترند».

گفتنى است كه نه تنها اهل بيت عليهم‏السلام، بلكه افرادى مانند محمّد ابن حنفيّه نيز به بطلان اين روايات، تصريح كرده‏اند. برهان الدين حلبى، از ابو العلا روايت كرده است كه:

به محمّد ابن حنفيّه گفتم: براى ما حديث مى‏شود كه منشأ اين اذان، رؤيايى بود كه مردى از انصار در خوابش ديد. محمّد ابن حنفيّه، از اين سخن، به شدّت وحشت كرد و گفت: شما در باره چيزى كه در ميان احكام اسلام و مقرّرات دينتان يك اصل است، مى‏گوييد كه منشأش رؤيايى بوده كه يكى از انصار در خوابش ديده است، [آن هم چيزى] كه احتمال راست و دروغ دارد و ممكن است كه از شمارِ خواب‏هاى پريشان باشد؟!

گفتم: اين حديث در ميان مردم، به شدّت رايج است.

1.ر . ك : دانش‏نامه قرآن و حديث : ج ۲ ص ۳۵۵ اذان / فصل يكم : تشريع اذان / حكمت تشريع اذان .


شناخت نامه حدیث - جلد دوم
392

دليل‏هاى جعلى بودن اين روايات

با بررسى اسناد اين روايات و تأمّل در متن و معانى آنها و نيز عرضه آنها بر احاديث اهل بيت عليهم‏السلام، براى پژوهشگر، ترديدى در مجعول بودن آنها باقى نخواهند ماند. آنچه بر نادرستى اين روايات دلالت مى‏كند، عبارت است از:

۱. ناسازگارى با مقام نبوّت

اين باور كه تشريع اذان، بر اساس رؤياى عبد اللّه‏ بن زيد بوده، بدين معناست كه خاتم پيامبران الهى صلى‏الله‏عليه‏و‏آله ـ كه براى كوچك‏ترين رفتارهاى فردىِ جامعه اسلامى، از جانب خداوند متعال، ره‏نمود آورده است ـ در مورد يكى از بزرگ‏ترين عباداتِ سياسى ـ اجتماعى، نمى‏دانسته كه چه بايد كرد؟! و حتّى طبق برخى از اين روايات، براى آن، بيست روز سرگردان بوده است، تا اين كه رؤياى شخص يا اشخاصى، مشكل‏گشا مى‏شود و موجب تصميم پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و تشريع اذان مى‏گردد!

بى‏ترديد، اين پندار، با اعتقاد به نبوّت پيامبر اسلام، قابل جمع نيست و از اين رو، امام صادق عليه‏السلام، ضمن نفرين كردنِ كسانى كه از چنين پندارى جانبدارى مى‏كنند، خِرد و وجدان آنان را به داورى مى‏خوانَد و با شگفتى از آنان مى‏پرسد كه چگونه اين پندار را با عقيده به نبوّت پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و نزول وحى بر ايشان، جمع مى‏كنند:

بر پيامبر شما وحى نازل مى‏شود و شما مى‏گوييد كه او اذان را از عبد اللّه‏ بن زيد گرفته است؟!۱

۲. منافات داشتن با حكمت اذان

تأمّل در احاديث فراوانى كه در منابع حديثىِ شيعه و اهل سنّت در باره حكمت اذان و

1.ر . ك : ح ۸۳۷ .

  • نام منبع :
    شناخت نامه حدیث - جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1119
صفحه از 501
پرینت  ارسال به