217
شناخت نامه حدیث - جلد دوم

مى‏شود:

۱. متنْ محور بودن. منبع اصلى براى فهم معارف اسلام و دستيابى به تكاليف شرعى،متن قرآن و حديث است. اين جايگاه، اقتضا دارد كه به صدور، صحّت و دلالت منابع متنى خود، اطمينان داشته باشيم. قرآن، منبع اصلى و بدون تصحيف و تحريف، در اختيار همه است؛ ولى حديث به عنوان حاكى سنّت، گونه‏اى كوشش بشر و نيازمند بررسى است. از اين منظر، عرضه حديث و دستيابى به نظر معصوم عليه‏السلام در باره آن، ضرور جلوه مى‏كند و نقش جريان عرضه در شكل‏گيرى معارف اسلامى و پاسدارى از حريم حديث، روشن مى‏شود.

۲. آسيب‏هاى نقل حديث. نقل حديث، گاه دست‏خوش آسيب‏هايى گشت كه تعامل با آن را مشكل ساخت. راويان و محدّثان، كوشيدند با عرضه اين نقل‏ها بر امامان عليهم‏السلام، آسيب‏هاى دامنگير حديث را بزُدايند. بسيارى از اين آسيب‏ها، اكنون روشن و گردآورى شده‏اند.۱

۳. پيدايش و گسترش احاديث ساختگى. تقدّس و حجّيت حديث، موجب شد تا برخى سودجويان، به جعل حديث، اقدام كنند. اين جريان، در دوره اُمَويان گسترش يافت و به سبب آلوده كردن فضاى علمى، زمينه رويارويى معصومان و راويان ايشان را فراهم آورد. جريان عرضه حديث، بخش مهمّى از اين رويارويى است، هر چند محدود به آن نمانْد و دستاوردهاى ديگرى نيز به ارمغان آورد.

۴. ابهام در برخى روايات. جدا شدن قرينه‏هاى مقامى و سياقى كلام، گاه به ابهام سخن مى‏انجامد. همچنين تفاوت سطح معرفتى مخاطب كلام امام و حديث‏پژوهان بعدى، مى‏تواند ابهام‏آفرين باشد. افزون بر اين، درايت و فهم عميق حديث، نياز اصلى فقيهان و ژرف‏نگران وادى معارف و سفارش ائمّه عليهم‏السلام است.۲ رجوع به خبرگان در اين علم، بويژه امامان، شيوه رهروان حقيقت بوده است.

1.ر . ك : آسيب‏شناسى حديث ، عبد الهادى مسعودى، انتشارات سمت .

2.ر . ك : ح ۴۷۸ .


شناخت نامه حدیث - جلد دوم
216

پژوهشى در باره عرضه حديث۱

عرضه احاديث بر قرآن، عقل و سّنت قطعى، يا نسبت سنجى آنها با واقعيت‏هاى خارجى و تاريخى، بخشى از تبيين و نقد حديث بوده است. شيوه ديگر، عرضه حديث بر امامان و عالمان دينى است. تلاشى متفاوت با «عرض الحديث» كه به معناى مقابله و نسخه‏خوانى بوده و ميان استاد و شاگرد، رواج داشته است. اگر چه مقابله نسخه‏ها نيز كوششى براى زدودن افزوده‏ها و اصلاح كاستى‏ها بوده است؛ امّا روش مورد نظر ما، ارائه حديث يا مجموعه‏هاى حديثى بر امامان عليهم‏السلام، يا اصحاب بزرگ و معتمَدشان بوده است، تا تأييد و تبيين امام عليه‏السلام را به دست آورند، يا به فهم برترى از حديث، نائل شوند و يا دستاوردى ديگر.۲

زمينه‏هاى عرضه

شكل‏گيرى جريان عرضه حديث، مانند ديگر جريان‏هاى فكرى در بسترى از نيازها و وضعيت علمى، اجتماعى و حتّى سياسى شكل گرفته است كه به برخى از آنها اشاره

1.به قلم پژوهشگر ارجمند ، جناب حجّة الإسلام والمسلمين عبد الهادى مسعودى .

2.گفتنى است: عرضه عقايد و انديشه‏هاى كلامى و به طور كلّى، عرضه دين بر امامان عليهم‏السلام، جريان ديگرى است كه به سبب پيوستگى كلام و حديث، بخصوص در دوره‏هاى نخستين، بخشى ازگفتگوى راويان را با امامان عليهم‏السلام در بر گرفته كه در نوشته‏اى ديگر به آن پرداخته شده است ر . ك : مقاله «عرض دين»، سيّد محمّدكاظم طباطبايى، در : مجموعه مقالات كنگره حضرت عبد العظيم حسنى عليه‏السلام : ج ۲۴ ص ۱۹۳ ـ ۲۴۵ .

  • نام منبع :
    شناخت نامه حدیث - جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1219
صفحه از 501
پرینت  ارسال به