>پژوهشگاه قرآن و حدیث>آثار پژوهشگاه>کتاب ها

839

گزيده شهادت نامه امام حسين عليه السّلام

مطلب مى‏توان وارد كرد ، اين است كه راه شام به مدينه ، راه جداگانه‏اى است‏^۱ و همان طور كه محدّث نورى گفته ، بعيد است كه يزيد ، اجازه داده باشد كه سفر را طولانى كنند و مجدّداً خانواده امام عليه السلام را به كربلا بياورند ؛ ليكن با وجود اين استبعاد، نمى‏توان اصل بازگشت آنان را به كربلا، انكار كرد .

دو . حضور جابر در اربعين اوّل در كربلا

گزارش‏هاى متعدّدى ، حاكى از حضور جابر بن عبد اللَّه انصارى در كربلا در نخستين اربعين شهدا در سال ۶۱ هجرى اند .
برخى، در اين گزارش‏ها ترديد كرده و گفته‏اند: با توجّه به امكانات آن دوران ، سفر از مدينه تا كربلا ، پس از دريافت خبر واقعه كربلا ، بيش از چهل روز طول مى‏كشيده است . از اين رو ، جابر نمى‏توانسته در اربعين اوّل ، در كربلا حضور يابد .
در پاسخ اين ترديد ، مى‏توان گفت :
اوّلاً از كجا ثابت شده كه جابر ، هنگام واقعه عاشورا، در مدينه بوده است؟ شايد وى آن هنگام ، مدينه را به سوى كوفه ، ترك كرده بوده است .
ثانياً مى‏توان گفت كه امكان دريافت خبر شهادت امام حسين عليه السلام و يارانش تا ده روز بعد از واقعه عاشورا وجود دارد و جابر مى‏توانسته در مدّت باقى‏مانده تا اربعين ، خود را به كربلا برساند .

سه . ملاقات خاندان پيامبر صلى اللَّه عليه و آله با جابر در كربلا

با تأمّل در آنچه به تفصيل ، توضيح داده شد كه بازگشت اهل بيتِ سيّد الشهدا عليه السلام در غير اربعين به كربلا (مطابق گزارش سيّد ابن طاووس) ، ممكن است انجام شده باشد ،

1.چنان كه گذشت، مرحوم محدّث نورى مطرح كرده است كه : «راه شام به عراق ، از خود شام، از راه حجازْ جدا مى‏شود و قدر مشترك ندارد» و مرحوم شهيد مطهرى هم اين سخن را تأييد نموده است ؛ اما بررسى نقشه‏هاى فراهم آمده از گذرگاه‏هاى قديمى نشان مى‏دهد كه راه شام به عراق از طريق باديه، با راه شام به مدينه، حدود ۱۴۷ كيلومتر، مسير مشترك دارند .

گزيده شهادت نامه امام حسين عليه السّلام

838

عبور كرده‏اند ، تعارضى وجود ندارد .
آنچه ايشان بعيد مى‏داند ، رسيدن اهل بيت امام عليه السلام در اربعين سال ۶۱ هجرى (اربعين اوّل) به كربلاست ، نه مطلقِ عبور آنها از آن جا . بنا بر اين ، آنچه گفته شده كه سيّد ابن طاووس در كتاب الإقبال از سخن خود در الملهوف عدول كرده ،^۱ صحيح نيست و ناشى از عدم تأمّل در كلام ايشان است .

ج - بازگشت خاندان پيامبر صلى اللَّه عليه و آله به كربلا در اربعين دوم‏

برخى ، با عنايت به قرائنى كه حاكى از عدم امكان بازگشت اهل بيتِ سيّد الشهدا به كربلاست ، بر اين باورند كه ورود آنان و نيز جابر بن عبد اللَّه انصارى به كربلا ، در اربعين دوم و در سال ۶۲ هجرى اتّفاق افتاده است . فرهاد ميرزا معتمد الدوله، صاحب قمقام زخّار ، اين نظريه را مطرح كرده است .^۲
گفتنى است كه اين نويسنده، دليلى براى اثبات نظريّه خود اقامه نكرده است .

د - بازگشت خاندان پيامبر صلى اللَّه عليه و آله به كربلا در غير اربعين‏

در ميان منابع كهن ، تنها در الآثار الباقية ى ابو ريحان بيرونى (م ۴۴۰ ق) و ترجمه الفتوح (اثر فارسى مستوفى هروى / ق ۶ ق) تصريح شده كه اهل بيتِ سيّد الشهدا در اربعين به كربلا باز گشته‏اند ؛^۳ ليكن با عنايت به آنچه گفته شد ، پذيرش اين سخن ، آسان نيست ، بويژه اين كه پس از آن ، تا قرون اخير ، هيچ يك از منابع ، اين نظريّه را مطرح نكرده‏اند .
امّا بازگشت اهل بيتِ سيّد الشهدا عليه السلام به كربلا در غير اربعين ، در منابعى مانند : الأمالى صدوق ،^۴ الملهوف و مثير الأحزان ،^۵ آمده است . شايد تنها ايرادى كه به اين

1.حماسه حسينى : ج ۱ ص ۳۰، منتهى الآمال : ص ۴۸۱.

2.قمقام زخّار: ص ۵۸۶ .

3.ر . ك : الآثار الباقية : ص ۴۲۲ ، ترجمه الفتوح : ص ۹۱۶ .

4.ر . ك : الأمالى ، صدوق : ص ۲۳۱ ح ۲۴۳ . متن اين كتاب ، تنها آمدن امام زين العابدين عليه السلام را به كربلا مى‏رساند ؛ امّا در مورد ساير خانواده امام عليه السلام ، ساكت است .

5.ر . ك : الملهوف : ص ۲۲۵، مثير الأحزان : ص ۱۰۷ .

نام منبع :

گزيده شهادت نامه امام حسين عليه السّلام

سایر پدیدآورندگان :

محمّد محمّدى رى‏ شهرى، تلخیص: مرتضی خوش‌نصیب

تعداد جلد :

1

ناشر :

انتشارات دارالحدیث

محل نشر :

قم

تاریخ انتشار :

1391

نوبت چاپ :

اول

نتیجه جستجو برای « »