767
گزيده شهادت نامه امام حسين عليه السّلام

حركت كاروان اسيران و سرِ مبارك امام حسين عليه السلام ، مسلّم نيست و اين احتمال ، وجود دارد كه سر را در شهرها چرخانده باشند ؛ امّا اسيران را از راهى كوتاه‏تر برده باشند . حتّى در برخى اخبار ، آمده است كه سر مطهّر امام عليه السلام را پس از ورود اسرا به شام ، در شهرهاى شام نيز گردانيدند ، چنان كه در شرح الأخبار آمده است :
آن گاه يزيد ملعون ، دستور داد كه سرِ حسين عليه السلام را در شهرهاى شام و ديگر شهرها بگردانند ۱ .
مطابق اين نقل ، اين امكان وجود دارد كه سر مطهّر امام عليه السلام ، پس از رسيدن به شام ، به مناطقى چون موصل و نَصيبين هم - كه در راه سلطانى قرار دارند - ، رسيده باشد .
از اين رو ، احتمال دارد كه اين گونه حوادثِ گزارش شده ، مربوط به روزگار چرخاندن سر پس از رسيدن اسيران به شام بوده و يا در مسير حركت آنان به سوى شام ، اتّفاق افتاده باشد .
همين احتمال ، در باره مكان‏هايى كه به «رأس الحسين عليه السلام» موسوم‏اند ، وجود دارد . ابن شهرآشوب ، در ذكر مناقب امام عليه السلام آورده است :
از فضيلت‏هاى ايشان (امام حسين عليه السلام) ، كراماتى است كه از مكان‏هايى كه به آنها «رأس الحسين عليه السلام» گفته مى‏شود و از كربلا تا عَسقَلان و در ميان آن دو (موصل و نَصيبين و حَماه و حِمْص و دمشق و جز اينها) قرار دارند ، ديده شده است ۲ .
در باره اين مناطق ، علاوه بر اين كه ابن شهرآشوب ، تصريح نكرده كه اسيران يا سر مطهّر ، از آنها گذر داده شده‏اند ، اين احتمال وجود دارد كه چون ساليان درازى در قلمرو حكومت‏هاى شيعى يا دوستدار اهل بيت عليهم السلام (مانند : آل حَمْدان و فاطميان) بوده‏اند ، در آنها به هر دليل يا انگيزه‏اى (چه واقعيت ، چه يادبود و چه خواب و ...) ،

1.شرح الأخبار: ج ۳ ص ۱۵۹ .

2.المناقب ، ابن شهرآشوب : ج ۴ ص ۸۲ . در باره «رأس الحسين»هاى موجود در مناطق مورد اشاره و حتّى خارج از اين مناطق و ارزيابى تاريخى آنها ، ر .ك : نگاهى نو به جريان عاشورا : ص‏۳۵۵ (مقاله «رأس الحسين و مقام‏هاى آن» ، به قلم مصطفى صادقى)، تاريخ در آينه پژوهش: ش ۲۶ ص ۷۹ (مقاله «محلّ دفن سر مطهّر امام حسين عليه السلام و ديگر شهيدان»، به قلم محسن رنجبر)، أهل البيت فى مصر، خسروشاهى .


گزيده شهادت نامه امام حسين عليه السّلام
766

جزئىِ پيش‏گفته را بررسى مى‏كنيم :
۱ . در معجم البلدان - كه يك كتاب كهن جغرافيايى است - در معرّفى بخشى از شهر حَلَب در شام ، آمده است :
در غرب شهر و در دامنه كوه جوشن ، قبر محسن بن حسين عليه السلام است كه گمان دارند وقتى اسيران [كربلا] را از عراق به دمشق مى‏بردند ، او از مادرش سقط شده است و يا كودكى بوده است همراه آنان كه در حَلَب ، در گذشته و همان جا دفن شده است ۱ .
معلوم است كه اين گزارش ، در صورت درستى ، عبور كاروان از راه باديه را نفى مى‏كند (زيرا حَلَب ، در آن مسير قرار ندارد) ؛ امّا به تنهايى نمى‏تواند يكى از دو مسير سلطانى (كناره دجله) و يا كناره فرات را تأييد كند ؛ زيرا اين دو راه ، در مسافتى طولانى ، با هم مشترك هستند و منطقه حَلَب ، در مسير هر دو راه قرار دارد .
از سوى ديگر ، به كار رفتن واژه «يزعمون (گمان دارند)» از سوى مؤلّف معجم البلدان ، بر قابل استناد نبودن اين پندار ، دلالت دارد ، بويژه آن كه فرزندى به نام محسن و يا همسر باردارى از امام حسين عليه السلام در وقايع كربلا ، سراغ نداريم و سخنى از آنها در كتاب‏هاى در دسترس ، نيامده است ، و وجود شهرت محلّى ، بر فرض درستى گزارش ، از حدّ يك عقيده عمومىِ معمولى ، فراتر نمى‏رود .
۲ . ممكن است برخى بر اساس يكى بودن مسير بردن سرِ امام حسين عليه السلام و حركت كاروان اسيران واقعه كربلا ، با استناد به گزارش ابن شهرآشوب - كه به نقل از نطنزى ، به ماجراى برخورد راهب صومعه با سرِ امام حسين عليه السلام ، در منزل قِنَّسرين (در شمال شام) پر داخته است - ،۲ بخواهند عبور از راه سلطانى را اثبات كنند .
پاسخ اين گروه ، آن است كه پيش‏فرض اين استدلال ، يعنى يكى بودن مسير

1.معجم البلدان : ج ۲ ص ۲۸۴ و ۱۸۶ . اين مطلب ، در بغية الطلب فى تاريخ حلب (ج‏۱ ص ۴۱۱ - ۴۱۴) ، مفصّل‏تر آمده است .

2.المناقب ، ابن شهرآشوب : ج ۴ ص ۶۰ .

  • نام منبع :
    گزيده شهادت نامه امام حسين عليه السّلام
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدى رى‏ شهرى، تلخیص: مرتضی خوش‌نصیب
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 41434
صفحه از 1088
پرینت  ارسال به