۱ . منابع قابل استناد،
۲. منابع غير قابل استناد ،
۳ . منابع معاصر ،
۴ . منابع مفقود .۱
مقصود از منابع قابل استناد ، آن دسته از منابع اند كه هويّت تاريخى دارند و نويسندگان آنها ، معيّن ، شناخته شده و از عالمان روشمند بودهاند ، هر چند ديده نقد خود را بر يكايك روايات آنان ، باز نگاه مىداريم .
منابع غير قابل استناد يا ضعيف ، منابعى داستانى ، بىسند و بدون پشتوانه تاريخى اند كه اخبار گزارش شده در آنها را تنها به شرط يافتن مؤيِّدهاى تاريخى و تقويت شدن به وسيله منابع دسته نخست ، مىپذيريم .
در اين جا ، ابتدا منابع مهمّ قابل استناد (۳۳ كتاب) ، به اجمال و سپس منابع ضعيف مشهور (ده كتاب) معرّفى خواهند شد۲ و در ادامه ، ضمن اشارهاى به منابع معاصر ، اين نكته توضيح داده مىشود كه چرا در دانشنامه امام حسين عليه السلام ، گزارشهاى منابع متأخّر ، مورد بهرهبردارى قرار نگرفتهاند .
الف - منابع قابل استناد
خوشبختانه منابعكهن متعدّد و قابلاتّكايى در دست اند كه به گزارش نهضت عاشورا پرداختهاند . اين منابع را مىتوان به دو دسته : مستقل (منابعى كه ويژه گزارشدهى از نهضت عاشورا و حماسهسازان اين واقعه بىنظيرند) و مشتمل (منابعى كه
1.در اين كتاب ، براى رعايت اختصار ، در باره منابع مفقود ، توضيحى ارائه نشده است . همچنين منابع قابل استناد و منابع معاصر ، به اجمال معرفى شدهاند . براى مطالعه بيشتر ، ر . ك : دانشنامه امام حسين عليه السلام : ج ۱ ص ۵۱ - ۱۱۶ .
2.در اين معرّفىها ، از چهار كتاب زير ، بيش از همه ، استفاده كردهايم : كتابشناسى تاريخى امام حسين عليه السلام ، محمّد اسفنديارى ؛ عاشورا پژوهى ، محمد صحّتى سردرودى ؛ تأمّلى در نهضت عاشورا ، رسول جعفريان ؛ عاشورانامه (مجموعه مقالات) ، ج ۴ (كتابشناسىها) .
