گزارش شده كه امام حسين عليه السلام ، ضمن سخنرانى حماسى‏اى در روز عاشورا ، خطاب به سپاه دشمن فرمود :
ألا وإنَّ الدَّعِىَّ ابنَ الدَّعِىِّ قَد رَكَزَ بَينَ اثنَتَينِ ، بَينَ السَّلَّةِ وَ الذِّلَّةِ ، وَ هَيهاتَ مِنّا الذِّلَّةُ ! يَأبَى اللَّهُ لَنا ذلِكَ و رَسولُهُ وَ المُؤمِنونَ ، وَ حُجورٌ طابَت ، وَ حُجورٌ طَهُرَت ، وَ اُنوفٌ حَمِيَّةٌ وَ نُفوسٌ أبِيَّةٌ ، مِن أن تُؤثَرَ طاعَةُ اللِّئامِ عَلى‏ مَصارِعِ الكِرامِ ^۱هان ! بى‏نَسَبِ پسر بى‏نَسَب، مرا ميان دو چيز ، قرار داده است : بين شمشير و خوارى . خوارى ، از ما دور است و خداوند ، . آن را براى ما نمى‏پذيرد ، و نيز پيامبرش و مؤمنان و دامن‏هايى پاك و پاكيزه و جان‏هايى عزّتمند و نَفْس‏هايى خوددار كه اطاعت از فرومايگان را بر مرگى كريمانه ، مقدّم نمى‏دارند .

بنا بر اين ، هر گزارشى از تاريخ عاشورا كه حاكى از پذيرش ذلّت توسّط امام حسين عليه السلام باشد ، دروغ و ساخته و پرداخته دشمنان اوست ؛ مانند اين گزارش كه امام عليه السلام فرموده :
إختاروا مِنّى خِصالاً ثَلاثاً : إمّا أن أرجِعَ إلَى المَكانِ الَّذى أقبَلتُ مِنهُ ، وَ إمّا أن أضَعَ يَدى فى يَدِ يَزيدَ بنِ مُعاوِيَةَ ، فَيَرى‏ فيما بَينى وَ بَينَهُ رَأيَهُ ، وَ إمّا أن تُسَيِّرونى إلى‏ أىِّ ثَغرٍ مِن ثُغورِ المُسلِمينَ شِئتُم ، فَأَكونَ رَجُلاً مِن أهلِهِ ، لى ما لَهُم ، وَ عَلَىَّ ما عَلَيهِم ^۲ .
يكى از اين سه [پيشنهاد من‏] را بپذيريد: يا به همان جايى كه از آن آمده‏ام ، باز گردم، يا دستم را در دستِ يزيد بن معاويه بگذارم و او ميان من و خود ، حكم كند، يا مرا به هر يك از مرزهاى مسلمانان كه مى‏خواهيد ، بفرستيد و من هم مانند يكى از ساكنان آن جا شوم ، با همان وظايف و حقوق‏ .

يا طلب آب كردن امام عليه السلام از شمر ملعون، هنگامى كه مى‏خواست ايشان را به قتل برساند كه در نور العين ، به امام عليه السلام نسبت داده شده و آمده است :

نكته قابل توجّه ، اين كه تاريخ عاشورا ، بيشتر از بسيارى موضوعات ديگر ، داراى منابع معتبر و قابل استناد است و مرثيه‏سرايان متعهّد و آگاه ، اصولاً نيازى به استفاده از منابع غير قابل استناد ندارند . به گفته شهيد مطهّرى :

اگر كسى تاريخ عاشورا را بخواند ، مى‏بيند از زنده‏ترين و مستندترين و از پُرمنبع‏ترين تاريخ‏هاست . مرحوم آخوند خراسانى‏^۱ فرموده بود : آنها كه به دنبال روضه نشنيده مى‏روند ، بروند روضه‏هاى راست را پيدا كنند كه آنها را اَحَدى نشنيده است ^۲ .
شمارى از مرثيه‏سرايان مى‏پندارند كه هر چه چاپ و منتشر شد ، قابل استناد است و كارى با اعتبارِ منبع ندارند .
بسيارى از مطالب بى‏اساس و دروغى كه موجب وَهْن اهل بيت عليهم السلام است و متأسّفانه به عنوان مرثيه مطرح مى‏گردند ، ريشه در منابع غير معتبر دارند و از اين رو ، منبع‏شناسى ، نخستين شرط ذاكران و مرثيه‏سرايان راستين تاريخ خونبار عاشوراست و كسانى كه فاقد اين شرط اند، هر چه قدر هم كه با اخلاص باشند، شايستگى لازم را براى ذكر مصيبت اهل بيت عليهم السلام ندارند .

سه . گزارش‏هاى ذلّت‏بار

حسين بن على عليه السلام ، مظهر عزّت الهى و عاشورا ، جلوه‏گاه حماسه و عزّت حسينى ، و شعار دشمن‏شكن «هَيهاتَ مِنّا الذّلة!» ، ميراث گران‏بهاى اوست . در منابع معتبر ،