از ديدگاه اسلام ، حيا در نظام تربيتى انسان از جايگاه والايى برخوردار است . در بحث انسان شناسى ، اخلاق در درجه نخست اهمّيت قرار دارد كه در بردارنده عناصر بسيارى است . در ميان اين مجموعه عناصر ، برخى از عوامل ، امتياز و برترى ويژه اى نسبت به ديگر عوامل دارند كه اصطلاحا «مكارم اخلاق» ناميده مى شوند . ۱ در اين مجموعه مكارم (شايستگى ها) ، عنصر يا عامل «حيا» در رأس همه قرار دارد . ۲
رسول گرامى اسلام ، خُلق و خوى اسلام را حيا معرّفى كرده ۳ و فرموده است :
حيا ، همه دين است . ۴
در روايات متعدّدى آمده است كه اگر حيا نباشد ، همه چيز جايز مى شود . ۵ اين موارد و موارد متعدّد ديگرى از اين دست ، نشان دهنده جايگاه ممتاز اين صفت در ساختار روانى انسان ، و حكايتگر اهمّيت فوق العاده آن در موفّقيت انسان است . اين جايگاه ممتاز ، به جهت ماهيت ويژه اى است كه حيا دارد .
1.ر . ك : ميزان الحكمة ، ج ۴ ، ص ۱۵۲۸ ـ ۱۵۳۲ (ابواب ۱۱۰۸ ـ ۱۱۱۲) .
2.ر . ك : الكافي ، ج ۲ ، ص ۵۵ ، ح ۱ .
3.رسول خدا صلى الله عليه و آله مى فرمايد : «إنّ لكلّ دين خُلقا وإن خُلق الإسلام الحياء» (سنن ابن ماجة ، ج ۲ ، ص ۱۳۹۹) .
4.كنز العمّال ، ح ۵۷۶۱ .
5.ر . ك : بخش چهارم ، فصل چهارم .
