289
قرآن‌شناسی امامیه در پژوهش‌های غربی

زمان‌پریشانه/نابهنگام (anachronistic): هر گزارش یا مطلب دیگری که گونه‌ای ناسازگاری یا ناهماهنگی با واقعیت‌های تاریخی از لحاظ ترتیب وقوع حوادث داشته باشد. برای مثال روایاتی که سوره انسان را مکی معرفی می‌کنند، از نظر مفسران شیعی دچار زمان‌پریشی هستند؛ ازآن‌رو که در دوران مکی هنوز جنگی رخ نداده بود تا اسیری در شهر باشد.

فرهمندی(charisma): دارا بودن ویژگی‌هایی الهی/ذاتی که موجب تمایز و برتری شخص فرهمند نسبت به سایر مردم می‌شود و معمولا نوعی جاذبه معنوی را به همراه دارد. در بسیاری از موارد، غربیان این واژه را معادل اصطلاح «ولایت» در فرهنگ اسلامی به کار می‌برند.

کُراسه و کُراسی (scripture, scriptural): منظور از کُراسه، متن مقدس یا کتاب آسمانی (به معنای عام کلمه) است که می‌تواند ناظر به مصادیقی چون تورات، تنخ، انجیل‌(ها)، عهد جدید، قرآن و حتی مصحف‌های غیررسمی یا متون غیرآسمانی مثل تلمود یا متون حدیثی باشد. «کُراسی» حالت وصفی «کراسه» است.

هلاخا (Halakha): کلمه‌ای عبری ناظر به یکی از دو گونه ادبیات رایج در متون یهودی پساتوراتی (به طور خاص تلمودی) که مضمون آن مباحث فقهی است. در ادبیات غربی معمولا تفاسیر فقهی را به این سبک ادبی تشبیه می‌کنند. معنای «هلاخا» هم در لغت و هم در اصطلاح بسیار نزدیک به واژه اسلامی «شریعت» است.


قرآن‌شناسی امامیه در پژوهش‌های غربی
288

دَرزمانی (diachronic): رویکردی تاریخی به زبان برای شناخت و تجزیه و تحلیل آن بر اساس تحولات آن در طول تاریخ.

درست‌پندار (orthodox): منظور از درست‌پنداری (orthodoxy)، که معمولا آن را «راست‌کیشی» یا «درست‌آیینی» هم ترجمه می‌کنند، در اصطلاح ادیان، جریان غالب در یک دین یا مذهب است که به حسب ظاهر با قوت بیشتری نسبت به رقیبانش خود را نماینده تفکر اصیل دینی جلوه می‌دهد؛ بنابراین معمولا مذهب یا فرقه‌ای که بیشترین طرفدار را دارد یا برای مدت طولانی دارای سلطه و غلبه بوده است، به همین اعتبار خود را درست‌ترین مذهب یا فرقه در میان دیگران می‌پندارد و با همان پشتوانه این پندار (درست یا غلط) را به ناظران خارج از آن دین یا مذهب نیز القا می‌کند. پس معمولا فرقه یا مذهبی که بتواند به گونه‌ای رسمیت یابد و دیگر مذاهب و فرقه‌ها را به‌گونه‌ای به حاشیه براند، تفکر «ارتدوکس» شناخته می‌شود. ازاین‌رو ترجمه دقیق این اصطلاح «درست‌پنداری»، و نه «راست‌کیشی» یا «درست‌آیینی»، است؛ زیرا کاربرد این اصطلاح لزوما به معنی تأیید حقیقی و اصیل بودن یک مذهب یا فرقه نیست؛ بلکه تنها گزارشی از نوع نگاهی است که درباره مذاهب و فرقه‌های یک دین رایج است. به این ترتیب معمولا چنین است که اهل سنت نسبت به شیعه، و امامیه نسبت به دیگر فرقه‌های شیعه، ارتدوکس یا «درست‌پندار» شناخته می‌شوند. با این توضیحات ترجمه ارتدوکس به «رسمیت‌یافته» نیز می‌تواند درست باشد. قس: دگراندیش.

دست‌بُردهای متنی (textual alterations): گونه‌ای تحریف، شامل هرگونه دخالت و دست بردن در متن به منظور افزایش، کاهش یا تغییر کلمه یا کلماتی از آن.

دگراندیش (heterodox): این اصطلاح در نقطه مقابل «درست‌پندار» قرار دارد و ناظر به مذاهب و فرقه‌های رقیب نسبت به اندیشه «درست‌پندار» است؛ بنابراین معمولا شیعه در مقابل اهل سنت، و مثلا اسماعیلیه در مقابل امامیه «دگراندیش» شناخته می‌شوند. این اصطلاح اخیر معمولا «بدعت‌گزار» یا «منحرف» یا «کژآیین» ترجمه می‌شود که به‌شدت آلوده به ارزش‌داوری است؛ چون این اصطلاح تنها گویای «متفاوت بودن از لحاظ تفکر با طرز تفکر حاکم» است که طبیعتا از نگاه آن تفکر حاکم نوعی بدعت یا انحراف یا کژآیینی قلمداد می‌شود؛ اما در نگاه از بیرون لزوما چنین نیست.

دگرخوانش (variant reading): این اصطلاح در سراسر کتاب به معنای قرائت‌های رسمی یا غیررسمی موجود از متن قرآن و معادل کلمه عربی «قرائات» است.

  • نام منبع :
    قرآن‌شناسی امامیه در پژوهش‌های غربی
    سایر پدیدآورندگان :
    سيّد محمد علي طباطبايي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9025
صفحه از 311
پرینت  ارسال به