۱۰

«کتاب فاطمه»؛ قرآنی شیعی؟^۱

خالد سنداوی

ترجمه سعید کریم‌پور

چکیده

پژوهش حاضر به بحث از مصحف فاطمة الزهراء[[س]] (د. ۶۳۲م) بر اساس منابع شیعه دوازده‌امامی اختصاص دارد. ما احادیث متعددی را درباره شیوه تنزیل آن و نیز محتوا، محل، و استفاده امامان شیعه از آن (که همچنین مدعی بوده‌اند می‌توانند نام‌های حاکمان را در آن بیابند) بررسی خواهیم کرد. به علاوه، درباره اشتباه گرفته شدن نوشته‌های غیبگویانه شیعه (جفر) و مصحف فاطمه[[س]] با یکدیگر نیز سخن خواهیم گفت.

این مقاله، همچنین تحریرِ پذیرفته‌شده از قرآن را با مصحف فاطمه[[س]] مقایسه خواهد نمود. پژوهش ما روشن می‌کند که این دو، علی‌رغم انکارهای شدید شیعیان، دارای بعضی مطالب مشترک هستند.

در برخی از روایات آخرالزمانی آمده است که مهدی[[ع]] با خود نظام جدید و کتاب (یا وحی) جدیدی می‌آورد ( اَمر جَدید و کِتاب جَدید).^۱ اَمر جَدید را نباید به این معنا دانست که وی دین جدیدی می‌آورد، بلکه باید به این معنا فهم شود که او نظام اصلی و ناب را دوباره احیا می‌کند (یَستَأنِفُ الاِسلام جَدیداً).^۲ به نظر می‌رسد که مفهوم عبارت چنین باشد: ”هنگامی که قائِم ما ظهور کند، مردم را فرا می‌خواند تا از نظامی جدید ( اَمر جَدید) تبعیت کنند، درست همان گونه که پیامبر خدا[[ص]] چنین کرد."^۳ به همین نحو، کِتاب جَدید احتمالاً نه متنی تا آن زمان ناشناخته، بلکه یک یا چند متن است که تا آن زمان تنها در اختیار امام بوده است. پس ممکن است آن کِتاب قرآن باشد، حال یا به صورت دست‌نخورده و اصلی آن،^۴ یا (طبق تفسیری معتدل‌تر) به همراه شرح صحیح آن؛^۵ همچنین احتمال دارد یک یا چند متن مقدسی باشد که در اینجا به بحث گذارده شدند. از نظر شیعیان، برملا شدن این متون، دلیل نهایی اعتبار عقائد و احکام آنها را به دست خواهد داد.