261
قرآن‌شناسی امامیه در پژوهش‌های غربی

معجزه‌گر ظاهر می‌شود؛ در غیبت کبرا، بر خلاف غیبت صغرا، وی بسیار به‌ندرت و تنها به منظور پاسخ به سؤالات فقهی ظاهر می‌شود. این مطلب از نظر اهل سنت دور نماند، که با این سؤال به رقبای خود طعنه می‌زدند که: وقتی شما نمی‌توانید برای راهنمایی در موضوعات دینی به امام مراجعه کنید، اعتقاد به وی چه سودی دارد؟ پاسخ این سؤال این بود که باور به امام غائب، صرف نظر از اینکه وی برای پاسخ به مسائل در دسترس باشد یا نباشد، از ارکان ضروری ایمان است.۱

تنها به هنگام ظهور مجدد امام به عنوان مهدی است که وی قرآنِ سانسور‌نشده را با تفسیر صحیح آن، و به همراه سایر متون مقدس می‌آورد. در واقع، یکی از توضیح‌های ارائه‌شده برای واژه مَهدی این است که وی از طریق بازیابی اسفار پنج‌گانه و تمامی دیگر کتاب‌های خدا از غاری در انطاکیه، به موضوعی مخفی، راهنمایی خواهد شد (یا هدایت خواهد کرد) ( یُهدَی/یَهدِي لِاَمر خَفي).۲ جعفر صادق[[ع]] در حدیثی به شاگرد خود، مُفَضَّل بن عُمَر جُعفی می‌گوید هنگامی که مهدی[[ع]] به کعبه برسد، شروع می‌کند با صدای بلند طومارهایی را بخواند که خداوند به آدم و شیث وحی کرده است؛ متعاقباً برخی از افراد امت‌های آنها با تعجب می‌گویند: ”او بخش‌هایی را خواند [نسخه‌بدل: به ما نشان داد] که ما نمی‌دانستیم، مخفی مانده، حذف شده، تغییر داده یا تحریف شده بود." این روند در مورد طومارهای نوح و ابراهیم و نیز اسفار پنج‌گانه و عهد جدید، مزامیر داود و قرآن تکرار خواهد شد؛ در هر یک از این موارد، افراد مربوطه گواهی می‌دهند که متن، به صورتی که مهدی[[ع]] خوانده، روایت اصلی کُراسه خاص خود آنهاست. برخی از این متون چندین برابر حجیم‌تر از آن چیزی است که تا آن زمان در دسترس بوده است.۳

1.. الزام الناصب، ج۱، صص۴۳۳-۴۳۴.

2.. کتاب الغَیبة نعمانی، ص۱۵۷، مذکور در بِحار الانوار، ج۵۲، ص۳۵۱؛ علل الشرائع، ص۱۶۱، مذکور در الزام الناصب، ج۱، صص۴۸۸-۴۸۹. قس: کتاب الفَضل بن شاذان، مذکور در بِحار الانوار، ج۵۲، ص۳۹۰؛
Sachedina, Messianism, p. ۶۱; Amir-Moezzi, Le guide divin, pp. ۲۸۹-۲۹۱.
جهت ملاحظۀ حدیثی مشابه، به نقل از یکی از اصحاب به نام عَبد الله بن بُسر قَیسی (د. بین سال‌های ۸۸/۷۰۷ و ۹۶/۷۱۵ در حِمص) ن.ک: EI۲, art. "Mahdī” (W. Madelung) به همراه ضمیمۀ موجود در ج۵، صxviii.

3.. الخَصیبی، الهِدایَة الکُبری، بیروت، ۱۴۰۶/۱۹۸۶، ص ۳۹۸، (با نقلی اندک متفاوت) مذکور در بِحار الانوار، ج۵۳، صص۹-۱۰. مَجلِسی این متن را صرفاً «یکی از آثار همکارانمان» ( بَعض مُؤَلَّفات اصحابِنا) معرفی می‌کند (بِحار الانوار، ج۵۳، ص۱). این [[نوع معرفی]] از آن رو عجیب است که مجلسی در فهرست منابع خود پذیرفته است که هدایة نوشتۀ خصیبی است [[درحالی‌که در اینجا آن را چنان معرفی می‌کند که گویی نویسنده‌اش نامعلوم است]] (بِحار الانوار، ج۱، ص۲۰؛ قس: آغا بُزُرگ الطِهرانی، الذَریعَة الی تَصانیف الشیعَة، نجف، ۱۹۳۶-۱۹۳۸، تهران، ۱۹۴۱-۱۹۷۸، ج۲۵، ص۱۶۴، ش۷۳). در مورد این نویسنده ن.ک:
H. Halm, "Das ‘Buch der Schatten’”, Der Islam, ۵۵, ۱۹۷۸, pp. ۲۱۹-۲۶۵, ۵۸, ۱۹۸۱, pp. ۱۵-۸۶, at pp. ۲۴۴, ۲۶۰ .


قرآن‌شناسی امامیه در پژوهش‌های غربی
260

از شش قرن بعد قلم می‌زند، به همین نحو می‌گوید که درست همان گونه که گاهی خورشید از پشت ابرها بیرون آمده و تنها برای برخی افراد قابل رؤیت می‌شود،‌ امام نیز به همین صورت می‌تواند تنها برای برخی افراد ظاهر شود.۱

در میان مردم، داستان‌هایی درباره ملاقات با امام غائب فراوانند. در برخی از آنها، امام مبلغی را برای تحویل به نیازمندان تدارک می‌بیند.۲ در سایر گزارش‌ها، وی بیماری‌های ظاهراً لاعلاج را درمان کرده،۳ بینایی را به مردی نابینا بازمی‌گرداند،۴ در حلّه پیرمردی را که به خاطر بدگویی صحابه تا سرحد مرگ کتک خورده بوده احیاء می‌کند،۵ و به گروهی از شیعیان که مورد تهدید راهزنان قرار گرفته‌اند، یاری می‌رساند.۶ عَلّامَة الحِلّی (د. ۷۲۶/۱۳۲۵)، نویسنده و متکلم سرشناس امامی، به هنگام رونویسی از یک مشاجره قلمی ضدشیعی که قصد پاسخ‌گویی به آن را داشت به خواب رفت، و در این حال امام غائب نزد وی حاضر شد و متن را در یک شب برای وی رونویسی کرد؛ این کار، عَلّامَه حِلّی را از یک سال کار (مدت زمانی که طبیعتاً برای رونویسی از کتابی با این حجم لازم بود) نجات داد.۷

از این نمونه و سایر نمونه‌ها می‌توان به دست آورد که امام عمدتاً به عنوان تسلّی‌دهنده یا

1.. بِحار الانوار، ج۵۲، ص۹۴، مذکور در الزام الناصب، ج۱، ص۴۳۰. تشبیه به خورشیدِ پشت ابر، منسوب به خود امام غائب است؛ به عنوان مثال ن.ک: اکمال الدین، ص۴۵۲، و در کل ن.ک:
Amir-Moezzi, Le guide divin, pp. ۲۸۱-۲۸۳, ۳۲۹-۳۳۰.

2.. الزام الناصب، ج۱، ص۳۸۴.

3.. الزام الناصب، ج۱، ص۳۹۵، ج۲، صص۳، ۱۰-۱۱. همچنین ن.ک: داستانی (از اوائل قرن ۷/۱۳) دربارۀ اِسماعیل بن حَسَن هَرقَلی که از کورک دردناکی در ران پای چپ خود رنج می‌برد و هیچ طبیبی نمی‌توانست آن را درمان کند؛ وی که برای دعا در مرقد ائمه عازم سامَرّاء شده بود، پیرمردی را ملاقات کرد که او را درمان نمود و سپس خود را امام دوازدهم معرفی کرد (الاِربِلی، کَشف الغُمَّة فی مَعرِفَة الائِمَّة، قم، ‌۱۳۸۱، ج۳، صص۲۸۳-۲۸۶، مذکور در بِحار الانوار، ج۵۷، صص۶۱-۶۴، الزام الناصب، ج۲، صص۳-۷،
E. Kohlberg, A Medieval Muslim Scholar at Work, Leiden, ۱۹۹۲, p. ۸, note ۴۵).
[[ب.ت: کلبرگ، کتابخانه]].

4.. بِحار الانوار، ج۵۲، صص۷۴-۷۵.

5.. بِحار الانوار، ج۵۲، صص۷۰-۷۱.

6.. الزام الناصب، ج۲، صص۵۳-۵۵.

7.. الزام الناصب، ج۲، صص۳۱-۳۲. جهت ملاحظۀ نمونه‌های بیشتر ن.ک: النوری الطَبَرسی، جَنّة المَأوی فی ذِکر مَن فازَ بِلِقاء الحُجَّة او مُعجِزَتِهِ فی الغَیبَة الکُبری، ضمیمه‌شده به بِحار الانوار، ج۵۳.

  • نام منبع :
    قرآن‌شناسی امامیه در پژوهش‌های غربی
    سایر پدیدآورندگان :
    سيّد محمد علي طباطبايي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9033
صفحه از 311
پرینت  ارسال به